Cloisonné – Marie Kuyken

Marie Kuyken

De voorstellingen zijn ontworpen door Marie Kuyken (1898-1988), Wilhelms talentvolle oudste dochter die in 1917 de Haarlemse School voor Kunstnijverheid afrondt. Ze tekent bloemen en dieren, figuratief maar niet altijd herkenbaar en soms geheel te danken aan haar fantasie. Samen met het betoverende effect van de oplichtende strips, en met titels als Bespiegeling, Rhytme en Illusie, geven ze de panelen een poëtische sfeer. In totaal tekent Marie zo’n 40 voorstellingen, waarbij ieder ontwerp naar alle waarschijnlijkheid niet meer dan zes keer wordt uitgevoerd. De cloisonnépanelen zijn dan ook vrij zeldzaam: de totale productie wordt geschat op 150 tot 200 exemplaren. Vandaag de dag zijn er nog zo’n 50 fysiek overgeleverde panelen bekend.

Marie en Wilhelm zagen de panelen het liefst opgenomen in een kast, fries, schoorsteenmantel of wandbetimmering. Op enkele speciale opdrachten na, kwam het daar helaas maar weinig van. In de tentoonstelling zijn echter twee van deze unieke opdrachten te zien: een elegante notenhouten boekenkast en een fabelachtig haardscherm.

Cloisonné

De term ‘cloisonné’ refereert aan de historische techniek van het email cloisonné. Daarbij werd ook gebruik gemaakt van metalen strips, maar dan op een metalen ondergrond. De strips vormen niet alleen de voorstelling, maar voorkomen ook dat de verschillende kleuren emailpoeder waarmee de holle vakjes tussen de strips (cloisons) worden gevuld niet samensmelten in de oven.
Bij de firma Kuyken werden de koperen strips in houten panelen gehamerd, en speelde de oven geen rol. Voor de vulling van de cloisons ontwikkelt men een pasta van gips en gelatine die men kleurt met waterverf. In 1919 patenteert Kuyken zijn procedé.

De cloisonnépanelen worden direct goed ontvangen, maar het hoogstaande en tijdrovende vakmanschap blijkt ook kostbaar, een consequentie van de inflatie na de oorlog waardoor de arbeidslonen sterk stijgen. In 1923 verhuist de firma Kuyken daarom noodgedwongen naar Dilbeek (bij Brussel) – waar men zich op andere producten gaat toeleggen – en stopt de productie van cloisonnépanelen met koperstrips.

Wiki Women Design

Veel vrouwelijke ontwerpers bleven doorheen de geschiedenis onder de radar van onderzoekers, musea, archiefinstellingen, curators en verzamelaars. Met Wiki Women Design wil het Vlaams Architectuurinstituut vrouwelijke ontwerpers en hun bijdragen aan het cultureel erfgoed uit de schaduw van de geschiedenis halen. Een betere erfgoedzorg, inclusief de registratie van deze actoren via de infrastructuur van Wikimedia, draagt ertoe bij om de zichtbaarheid te verbeteren en bronnen beschikbaar en bekend te maken.