Woning BS
Bovenaan een steile helling leidt een pad van enorme tegels naar een huis dat in een grote tuin ligt. In deze tuin, begroeid met wilde grassen, staan enkele lindebomen. De tegels komen uit marmergroeven: het zijn de eerste zaagsneden van massieve marmerblokken. Het huis dat Jo Taillieu en Francesca de Fonseca in Semmerzake ontwierpen, bevindt zich bovenaan een helling met uitzicht over de Scheldevallei. Patrick T’Hooft stond in voor het ontwerp van de tuin. Wie het huis vanuit Gavere nadert, kijkt tegen de verweerde wanden van een oude hoeve aan. Wie echter van de kerk bovenop de heuvel komt, kijkt over een laag tuinmuurtje heen en ziet hoe die baksteenwanden zich rond een regelmatig glazen volume scharen.
Het nieuwe huis bevindt zich centraal op het erf van een kleine boerderij, waarvan enkel de buitenste wanden bewaard zijn gebleven. Het behoud daarvan komt tegemoet aan de bijzondere status van de omgeving. De site maakt immers deel uit van het beschermde dorpsgezicht tussen de kerk en de pastorij. Tussen de nieuwe en de oude gevel rest een gevarieerde buitenruimte, die onmiddellijk op het woonprogramma is betrokken en een tegenwicht biedt tegen de strikt rationele organisatie van de bijzonder compacte woning. Het huis heeft een vierkant grondplan en is volledig beglaasd: het is opgebouwd uit vier traveeën waarvan de afmetingen worden bepaald door de maximale overspanning van standaard dakelementen en de maximale glasoppervlakte. De hardhouten raamkaders zijn opgenomen in het kolommengrid, waarin ook alle deuren en scheidingswanden, alle in berkenmultiplex, zijn gevat. De enige uitzondering op dit systeem – in de zitruimte is een kolom weggelaten – is prangend gearticuleerd: de ontdubbelde draagconstructie treedt er uit het vlak van het plafond.
Naast de leefruimte bevatten de open traveeën aan de tuin ook de eetruimte en, achter een hoog schermblok, de keuken. De overige traveeën bevatten respectievelijk de slaapkamers en alle dienende functies. Een halletje, een vestiairemeubel, het sanitair en een dressing zijn centraal in de woning op een zo compact mogelijke wijze gebundeld. De circulatieruimte is minimaal. Zo gaat de keldertrap schuil onder de vloer van de dressing, die ook als nachthal dienst doet. Het ontwerp zoekt aansluiting bij de traditie van het modernisme, eerder dan bij de actuele architectuur. Het gebouw is volledig verzadigd – alle functionele ruimtes zijn op een specifiek gebruik afgestemd – en zoekt het surplus op traditionele woonvormen vooral in een geïdealiseerde buitenruimte. De uitdrukking van het gebouw wordt volledig bepaald door de technische mogelijkheden en de articulatie van het structurele raamwerk. Het geeft zelfs opnieuw inhoud aan de modernistische tegenstelling tussen de transparante schil als functie van een structureel raamwerk, en de gesloten façade als het publieke gezicht van het gebouw. Erfgoed is vaak een alibi om actuele noden te veronachtzamen, maar hier is het een beleefde realiteit. De relatie van het nieuwe huis tot de omgeving is net zo rijk geschakeerd als deze van de oude boerderij. Binnen de nieuwe constellatie bleef de functie van de baksteenwanden onveranderd. Er wordt zelfs voor het eerst de aandacht op gevestigd. Eerder dan het beeld van de dorpskom is zo de betekenis van die wanden op de vergetelheid gewonnen.
Even oorspronkelijk is de zorg om de nalatenschap van de moderne traditie die de rigoureuze nieuwbouw inspireert. Het verleden, zowel van het dorp als van de architectuur, verschijnt hier met een veel grotere klaarheid dan met een louter op conservatie gerichte erfgoedpolitiek zou zijn bereikt.
Benjamin Eggermont
