Belgisch paviljoen op architectuurbiënnale Venetië 2025

Intelligentie van planten

Sinds 2004 organiseert het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) om de vier jaar een tentoonstelling in het Belgische paviljoen. Het coördineert, afwisselend met de Franstalige Gemeenschap, de Belgische bijdrage. Dit jaar staat het thema 'Plant Intelligence' centraal. Op initiatief van de Vlaamse overheid en in opdracht van het VAi presenteert het team van Bas Smets en Stefano Mancuso Building Biospheres in het Belgisch paviljoen. De tentoonstelling toont het lopende onderzoek naar de mogelijke impact van plantenintelligentie op architectuur, en meer specifiek op het binnenklimaat.

Building Biospheres

Door de eeuwen heen hebben we schuilplaatsen gebouwd om ons te beschermen tegen de onvoorspelbaarheid van het weer: temperatuurschommelingen, wind, regen en sneeuw. Wat begon als een rudimentaire bescherming evolueerde tot sterk gecontroleerde microklimaten die binnen en buiten van elkaar scheiden. Tegenwoordig hebben de meeste gebouwen een volledig kunstmatig klimaat dat beantwoordt aan de behoeften van hun gebruikers.

In de natuur wordt het 'ideale klimaat voor mensen' het meest benaderd in de subtropen, gekenmerkt door warme zomers, milde winters en een bijna constante temperatuur. Met planten uit deze klimaatzone, visualiseert Building Biospheres een toekomst waarin gebouwen zich ontwikkelen tot dynamische biosferen. Het gedrag van planten wordt nauwkeurig gemonitord en de verzamelde gegevens worden gebruikt om irrigatie, verlichting en ventilatie te activeren. Dit zorgt voor een nieuwe symbiose tussen wat de planten nodig hebben, wat het gebouw aankan en wat mensen wensen.

Bas Smets

Bas Smets heeft een achtergrond in landschapsarchitectuur, civiele techniek en architectuur. In 2007 richtte hij zijn bureau op in Brussel en sindsdien heeft hij met zijn team van 25 architecten en landschapsarchitecten meer dan 50 internationale projecten gerealiseerd.
Tot zijn gerealiseerde projecten behoren het Parc des Ateliers in Arles, het park van Thurn & Taxis in Brussel en het Himara Waterfront in Albanië. In 2022 won hij de internationale competitie voor Les Abords de Notre-Dame in Parijs.

In 2023 werd hij benoemd tot praktijkdocent aan Harvard University. Met zijn ontwerpstudio onderzoekt hij nieuwe manieren om de stad te transformeren in een stedelijke ecologie, die in staat is verkoelende microklimaten te produceren om klimaatverandering tegen te gaan.

Stefano Mancuso

Stefano Mancuso is de grondlegger van de plantenneurobiologie en een van 's werelds meest vooraanstaande autoriteiten op dit gebied dat signalering en communicatie op alle niveaus van de biologische organisatie onderzoekt. Hij is professor aan de Universiteit van Florence en heeft meer dan 300 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd in internationale tijdschriften. Zijn laatste boeken (vertaald in 27 verschillende talen) zijn Brilliant Green: The Surprising History and Science of Plant Intelligence; The Revolutionary Genius of Plants, a New Understanding of Plant Intelligence and Behavior (Galileo Award); The Nation of Plants; The Incredible journey of plants; Tree stories. Enkele van zijn recente tentoonstellingen zijn: The Florence Experiment (met Carsten Holler) in Palazzo Strozzi (2018, Italië); The Nation of Plants tijdens de XXII Triennale di Milano, La Triennale di Milano (2019; Italië); The Botany of Leonardo (met Fritjiof Capra) in Santa Maria Novella (2019, Italië). Symbiosia (met Thijs Biersteker) bij Fondation Cartier pour l'art contemporain (2019; Frankrijk), Econtinuum (met Thijs Biersteker) bij NXT Museum (2021, Nederland); Mutual aid bij Architecture Biennale Venezia (2021; Italië); Talking God bij de Thailand Biennale 2022; Prana bij het Museum of Oriental Art (MAO) (2022; Italië).

Prototype

In de aanloop naar de Biennale Architettura 2025 in Venetië werkt Bureau Bas Smets samen met onderzoekers van de UGent aan een prototype van de installatie voor het Belgische paviljoen; Building Biospheres. In een serre op de Campus Coupure experimenteren ze met innovatieve klimaatbeheersing voor gebouwen.

Ontwerpers in dialoog met Building Biospheres

In de zijruimtes van Building Biospheres onderzoeken vier ontwerpteams de architecturale implicaties van natuurlijke intelligentie. De voorstellen gaan uit van de hypothese die het prototype, centraal in het Belgische Paviljoen, inhoudt: dat planten het binnenklimaat aansturen. Van daaruit verkennen ze hoe bestaande en nieuwe architecturen daarop in de toekomst zouden kunnen inspelen. De fundamentele verhouding tussen architectuur en gebruiker wordt immers op de helling gezet. Architectuur staat niet langer primair in verhouding tot haar menselijke gebruiker, mikkend op een zo stabiel mogelijk klimaat via richtwaarden die de statistische gemiddelden voor menselijk comfort verbeelden. In plaats daarvan ontstaat een dynamische driehoeksverhouding tussen architectuur en haar gebruikers, zowel menselijk als niet-menselijk. Gezamenlijk vormen zij binnen de hypothese van Building Biospheres een actieve gemeenschap, in voortdurende wisselwerking met het klimaat en de fysieke omgeving, binnen en buiten en tussenin.

De ontwerpteams zijn:

• Elmēs
• Panta
• Maud Gerard Goossens en Henri Uijtterhaegen
• Lisa Mandelartz en Steven Schenk

Catalogus

Naar aanleiding van de tentoonstelling Building Biospheres verschijnt de gelijknamige catalogus, onder redactionele leiding van Bas Smets, Bart Decroos en Dennis Pohl. Met bijdragen van Stefano Mancuso, Bart Decroos, Véronique Patteeuw, Kathelin Gray, Lydia Kallipoliti, Emanuele Coccia, Kathy Steppe & Dirk De Pauw, Erik De Waele, Lisa De Visscher & Petrus Kemme, Bas Smets, Dennis Pohl.

Programme

Openingsweek bij het Belgische paviljoen

• Perstour | 07.05.2025 om 14:00u
  Op 7 mei om 14u geeft Bas Smets, curator van Building Biospheres, een exclusieve rondleiding aan de aanwezige pers. Journalisten hebben daarna de gelegenheid Smets te interviewen.
  
• Pre-opening | 08.05.2025 om 17:00u
  Op 8 mei om 17u zullen Vlaams minister van Cultuur Caroline Gennez en commissaris en directeur van het VAi Dennis Pohl het paviljoen officieel openen.
  
• Book launch | 10.05.2025 om 11:00u
  Op de eerste dag van de Biënnale Architettura 2025 presenteert het VAi de officiële catalogus van Building Biospheres en een greep architectuurpublicaties uit zijn thuisregio en directe buurlanden. De hele dag presenteren het VAi en partnerinstellingen hun recente titels. Samen bieden ze een blik op een rijke architectuurcultuur uit een klein maar levendig hoekje van Europa.