Licht speelt een cruciale rol in ons leven. Voor de komst van kunstlicht bepaalde de cyclische opvolging van dag en nacht ons levensritme. Met de introductie van gas- en elektriciteitsverlichting in de 19de eeuw werd dit dwingende ritme doorbroken. Kunstlicht wijzigde grondig het maatschappelijke leven. Tegelijkertijd had het een grote invloed op ons privéleven.
Licht is altijd een essentieel onderdeel van de architectuur geweest. Door de eeuwen heen heeft het gebruik van licht verschillende vormen aangenomen. Kunstlicht wist de architecten snel voor zich te winnen. Het werd een essentieel element van een constructie. Intussen bleven verschillende architecten het belang van natuurlijk licht voor de architectuur benadrukken. Voor Le Corbusier was het gebruik van zonlicht de meest dwingende plicht van de architect.
"La lumière peut être agressive, dure, vulgaire; elle peut être embellir ou enlaidir, créer ou détruire une ambiance sympathique, agréable, intime; attirer ou écarter; mettre en valeur un objet ou le faire disparaître, etc."‐ Pierre Vago in 'Architecture d’Aujourd’Hui', 1935
Ontwerp voor een vuurtoren, begin 19de eeuw
Auguste Breul, ontwerp voor een kroonluchter, midden 19de eeuw
Hendrik Beyaert, ontwerp voor de verlichting van de traphal in het kasteel van Wespelaar, 1885
Losbladige advertentie met een blik op het atelier van de Brusselse firma Vanderborght Frères, 1928
Paul Stosz, bronzen tafellamp, uit het maandblad ‘Kunst en Industrie’, 1878
François Derre, Notarishuis in Elsene, midden 19de eeuw
François Baeckelmans, lantaarn voor de woning De Beukelaer in Antwerpen, circa 1870
Straatverlichting aan de Leien in Antwerpen, begin 20ste eeuw
Jean-Joseph Caluwaerts, ontwerp voor buitenverlichting van het kasteel van Wespelaar, 1886-1887 (niet uitgevoerd)
Emile Thielens, kofferzaal van de Banque de Reports in Antwerpen, circa 1908
Ontwerp voor een kroonluchter van het Centraal Station in Antwerpen, 1906
Jan Jacobs, kunstkamer in de woning Murdoch in Antwerpen, circa 1902 (afgebroken)
Art nouveau straatlantaarn in Antwerpen, begin 20ste eeuw
Jan Van Asperen, ontwerp van een lichtsculptuur voor het volkshuis ‘Help u Zelve’ in Antwerpen, 1908
Emiel Van Averbeke, ontwerp voor een traphal met verlichting, circa 1902
Jozef Huygh, ontwerp familie-hall met staande lamp en luster voor de eigen woning in Deurne, circa 1923
Ernest Wauters, interieurontwerp met art deco verlichting, z.j.
Ernest Wauters, meubel- en verlichtingsontwerp, z.j.
Eduard Van Steenbergen, ontwerp woonkamerverlichting voor de woning Grauls in Berchem, 1924
Eduard Van Steenbergen, ontwerp voor verlichtingselementen in spreek- en woonkamer van de woning Léonard in Borgerhout, 1923
Eduard Van Steenbergen, ontwerp hanglamp voor de hall van de woning Leonard in Borgerhout, 1926
Le Corbusier, oorspronkelijke lichtarmatuur voor de woning Guiette in Antwerpen, 1926
Joseph-Louis Stynen, wedstrijdontwerp Prijs van Rome voor een ‘Hotel en relais op een verkeersknooppunt in Afrika’, 1933
Losbladige advertentie voor Giso-verlichting van de Nederlandse firma Gispen, 1931
Léo Marfurt, affiche voor de Antwerpse wereldtentoonstelling van 1930, met verlichte triomfboog, 1930
Jos Smolderen, tuinverlichting op de Antwerpse wereldtentoonstelling, 1930
Jos Smolderen, ontwerp voor het Paleis van de Elektriciteit op de Antwerpse wereldtentoonstelling, 1927 (private verzameling)
Emiel Van Averbeke, brug met lichtzuilen op de Antwerpse wereldtentoonstelling, 1930
Emiel Van Averbeke, paviljoen van de stad Antwerpen op de Antwerpse wereldtenttoonstelling, 1930
Emiel Van Averbeke, paviljoen van de stad Antwerpen op de Antwerpse wereldtenttoonstelling, 1930
Advertentie voor ‘Moderne verlichtingstoestellen’ van de Antwerpse firma A. Demblon, 1930
Léon Stynen, ontwerp voor een winkelluster, jaren 1930
Léon Stynen, interieur van het paviljoen Dekoratieve Kunsten op de Antwerpse wereldtentoonstelling, 1930
Jozef Huygh, kroonluchter in de Sint-Laurentiuskerk in Antwerpen, jaren 1930
Léon Stynen, interieur van het casino van Knokke, circa 1930
Leon Stynen, casino van Knokke, circa 1930
Jan Vanhoenacker en Jos Smolderen, loketzaal van de Boerentoren in Antwerpen, met hanglampen van de Deense ontwerper Louis Poulsen, 1932
Léon Stynen, woonkamer van de eigen woning, met plafondverlichting van de Deense ontwerper Louis Poulsen, circa 1932
Eduard Van Steenbergen, zithoek van de woning Bauweraerts-Jespers in Turnhout, circa 1930
Claude Paz en Silva, neonverlichting voor cinema Rex in Antwerpen, circa 1935
Claude Paz en Silva, neonverlichting voor cinema Cineum in Brussel, jaren 1930
Claude Paz en Silva, neonverlichting voor cinema Cinemonde in Brussel, circa 1936
Reclamebrochure Claude Paz en Silva, jaren 1950
Reclamebrochure Claude Paz en Silva, jaren 1950
Frans Laporta, presentatietekening van de cinema Kinox, met neonverlichting, 1938
Eduard Van Steenbergen, wandverlichting in het Koninklijk Atheneum van Deurne, 1939
Ontwerp voor een kamerlamp uit een modellenboek van S. Middelhoek, ‘Vormgeving in hout voor binnenhuis en tuin’, Amsterdam, 1935
Eduard Van Steenbergen, schetsen van een staande lamp in de woning Schmook in Antwerpen, circa 1937
Eduard Van Steenbergen, ontwerp staande lamp voor de woning Schmook in Antwerpen, 1937
Eduard Van Steenbergen, staande lamp in de woning Schmook in Antwerpen, einde jaren 1930"L’architecture est le jeu savant, correct et magnifique des volumes assemblés sous la lumière."‐ Le Corbusier, 'Vers une architecture', 1923
Léon Stynen, presentatietekening casino Oostende, midden jaren 1940
Cols-De Roeck, vitrine van het warenhuis Vaxelaire-Claes/Au Bon Marché in Antwerpen, jaren 1940
Léon Stynen, presentatietekening casino Oostende, midden jaren 1940
Léon Stynen, wandverlichting in de leesruimte van het casino van Oostende, circa 1953
Jul De Roover, woonkamer woning Hellemans in Wilrijk, 1954
Uit een cataloog van de Nederlandse verlichtingsfabrikant Raak, 1962
Reclamebrochure Philips, jaren 1950
Jozef Schellekens, Openluchtheater in Deurne, 1953
Georges Baines, magazijn Franco-Suisse in Aartselaar, 1955 (afgebroken)
Gezicht op expo 1958 in Brussel, uit het tijdschrift ‘Revue Internationale d’Eclairage’, 1958
Het Atomium in Brussel tijdens expo 1958, uit het tijdschrift ‘Revue Internationale d’Eclairage’, 1958
Reclamebrochure AEG, jaren 1950
Jos Willems, ontwerp neonverlichting voor kantoorgebouw VTB-VAB in Antwerpen, 1956
Advertentie Van Geel Lichtdécor, jaren 1950
Advertentie ‘Geef uw gebouwen een flinke verlichting’, jaren 1950
Hugo Van Kuyck, Léon Stynen en Paul De Meyer, kantoorgebouw E.B.E.S. in Antwerpen, 1959
Walter Bresseleers, kantoorgebouw Financia in Antwerpen, 1967
Renaat Braem, Modelwijk aan de Heizel in Brussel, jaren 1960 (foto Alfons De Belder)
Bedlamp ontworpen door Karel Van Riel, jaren 1960
Reclamebrochure Philips, 1962
Bataille-Ibens, ontwerp verlichtingsarmatuur, 1970
Lieven Langohr en Bataille-Ibens, woning Corthout in Schilde, 1974
Constantin Brodzki en Marcel Lambrichts, CBR-building in Brussel, 1972
Georges Baines, verlichtingsstudie, jaren 1980
Bataille-Ibens, ontwerp staanlamp voor woning Timmermans in Belsele, 1993
AWG, maquette wedstrijdontwerp Casino-Kursaal in Oostende, 1993 (niet uitgevoerd)
Lieven Langohr en Bataille-Ibens, woning Corthout in Schilde, 1974
Christian Kieckens, drukkerij Sanderus in Oudenaarde, 1998 (foto Reiner Lautwein)
AWG, interieur kazerne Dossin in Mechelen, 2007 (foto Stijn Bollaert)"Geen enkele ruimte is werkelijk een architectonische ruimte als er geen natuurlijk licht in valt. Kunstlicht verlicht geen ruimten in de architectuur; een bouwwerk moet het gevoel in zich dragen van de tijd van de dag, en van de seizoenen in een jaar."‐ Louis Kahn, in een toespraak op het CIAM-congres in Otterlo, 1959
Joseph-Louis Stynen, ontwerp slagschaduw KASKA, jaren 1920
Joseph-Louis Stynen, ontwerp slagschaduw KASKA, jaren 1920
Jos Smolderen, ontwerp slagschaduw KASKA, circa 1907
Ontwerp voor de koepel van de wintertuin in het Hôtel de l’Industrie in Antwerpen, 1929
Hendrik Beyaert, voorontwerp voor een perronoverkapping van het station van Brugge, 1884 (niet uitgevoerd)
Licht in architectuur vindt een vrijwel letterlijke toepassing in serregebouwen, zoals deze in de botanische tuin in Brussel. Uit Neumann, 'Art de construire et de gouverner les serres', 1844)
Eduard Van Steenbergen, woning met kunstenaarsatelier in Schilde, 1930
Léon Stynen, het transparante paviljoen De Beukelaer op de wereldtentoonstelling van Antwerpen, 1930
Sigfried Giedion. Befreites Wohnen, Zurich-Leipzig, 1929 (eerste druk)
Cols-De Roeck, centrale hal van het kantoorgebouw Lacroix et Fils in Antwerpen, jaren 1950 (foto Emile Sergysels)
Jos Willems, overdekte speelplaats van een kleuterschool in Hove, 1959
Léon Stynen, ontwerp voor de vestibule van het casino van Blankenberge, jaren 1920
Paul Meekels, bezonningsstudie voor de woning Abraham in Kapellen,
Jos Smolderen, schaduwstudie van het sociale wooncomplex aan de Jan De Voslei in Antwerpen, 1950
Léon Stynen en Gustave Wauters, ontwerp Hof ten Bos in Brasschaat, met bezonningsstudie, circa 1937
Paul Meekels, bezonningscurve voor de woning De Belder in Wilrijk, circa 1962
Lou Jansen en Rudi Schiltz, voorontwerp van de woning Jansen in Merksplas, met bezonningsstudie, circa 1966
Léon Stynen en Paul De Meyer, bezonningsstudie van een auditorium in de Singel in Antwerpen, 1965"Bezig zijn met vormgeven, is bezig zijn met licht. Voor de architect en de stedebouwer betekent het een integraal bestanddeel van het ontwerp."‐ Uit 'Licht in de architectuur', 1985
Wil je graag ter plaatse een archief inkijken?
Dit kan in ons Archiefhuis:
Parochiaanstraat 7
2000 Antwerpen
maandag t/m vrijdag: 09:00u-17:00u
Enkel op afspraak via architectuurarchief@vai.be
32 (0)3 202 04 83
weekend en feestdagen: gesloten
zomersluit 2024: 15 juli t/m 26 juli
Het archief kan ook in groep bezocht worden. De aanvraag hiervoor gebeurt ten minste 3 weken op voorhand via architectuurarchief@vai.be.
Ben je opzoek naar een bepaald archief of dat ene archiefstuk uit de collectie? Duik dan in onze online inventaris.
Er is meer dan enkel de collectie van het VAi. Wij registreren al deze informatie voor jou in de Databank Architectuurarchieven.