"Sport infrastructures provide a crucial opportunity for architectural design and technological experimentation, exploring their core features and enhance their potential."

‐ Emilio Faroldi, 'Sport Architecture. Design Construction Management of Sport Infrastructure', Syracuse, 2020

SPORT VOOR IEDEREEN

Sport werd bij ons pas echt populair vanaf de 20^ste eeuw. Tot dan was het vooral de elite die belang hechtte aan lichaamsbeweging. Het grootste deel van de bevolking stond lange tijd afkerig tegenover alles wat met sport en lichaamscultuur te maken had. Die houding veranderde wanneer begin 1900 de middenklasse sport en lichaamsbeweging als een waardevolle vrijetijdsbesteding ging zien. Clubs en bonden voor georganiseerde sportbeoefening schoten als paddenstoelen uit de grond. Een boom van sportinfrastructuur volgde vanaf de jaren 1920.

Affiche van de VIIde Olympische Spelen in Antwerpen van 1920 (collectie VAi)

Jos Smolderen, ontwerp voor de aanleg van de terreinen van de Olympische Spelen van Antwerpen, 1920 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Jos Smolderen, ontwerp voor een sporthal voor de Olympische Spelen van Antwerpen, 1920 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Joseph-Louis Stynen, wedstrijdontwerp voor een sportcomplex, ingediend naar aanleiding van de Xde Olympische Spelen in Los Angeles, 1932 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Joseph-Louis Stynen, wedstrijdontwerp voor een zwembad van een sportcomplex, ingediend naar aanleiding van de Xde Olympische Spelen in Los Angeles, 1932 (niet uitgevoerd (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, ontwerp voor een sportpark in de Rietbeemden in Brasschaat, circa 1932 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Jos Willems, academieontwerp voor de stadioningang van het Marathonpark in Antwerpen (Linkeroever), vroege jaren 1930 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Jos Willems, academieontwerp voor het Marathonpark in Antwerpen (Linkeroever), vroege jaren 1930 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Paul De Meyer, academieontwerp voor een voetbalstadion in Lier, jaren 1940 (collectie VAi)

Gerard De Ridder, luchtfoto van het voetbalstadion van Antwerp FC, circa 1931 (collectie VAi)

Frans Peeters en Egide Van Der Paal, voetbalstadion van Berchem Sport, 1929 (collectie VAi)

Stadionontwerp uit het modellenboek van Ernest Neufert, ‘Bau-Entwurflehre’, Berlijn, 1936 (collectie VAi)

Victor Blommaert, academieontwerp voor een sportcomplex, jaren 1930 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Victor Blommaert, academieontwerp voor een tennisclub, 1932 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Cataloog van Maison Van Neck uit Brussel, jaren 1950 (collectie VAi)

Eduard Van Steenbergen, turnzaal van het Atheneum van Deurne, 1936 (collectie VAi)

Léon Stynen, wedstrijdontwerp voor de turnzaal van de Zeevaartschool in Antwerpen, circa 1929 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, wedstrijdontwerp met gevel voor het Sportpaleis in Antwerpen, circa 1931 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, wedstrijdontwerp met plattegrond voor het Sportpaleis in Antwerpen, circa 1931 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Léon Stynen, Victor Gorlé en John Van Zeeland, wedstrijdontwerp met doorsnede voor het Sportpaleis in Antwerpen, 1931 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Viktor Maeremans, winnend wedstrijdontwerp voor het Sportpaleis in Antwerpen, 1931. Foto gepubliceerd in het tijdschrift KMBA, 1932 (collectie VAi)

Het Sportpaleis van Antwerpen, jaren 1930 (collectie VAi)

Gezicht op de piste van het Sportpaleis van Antwerpen, jaren 1930 (collectie VAi)

"De drie voorwaarden waaraan goede sportgebouwen en -terreinen moeten voldoen zijn: eene zorgvuldige technische inrichting, beperkte kosten en eene aesthetische verzorgde afwerking."

‐ Pierre de Coubertin in het voorwoord van Jan Wils en Pieter Scharroo, 'Gebouwen en terreinen voor gymnastiek, spel en sport', Amsterdam, 1924

SWIMMING IN THE POOL

Badhuizen en zwembaden speelden vanaf de 19^de eeuw een belangrijke rol in het sociale leven van de stedelijke bevolking. Aanvankelijk stonden zwemmen en baden in het teken van de lichaamsreiniging. In de loop van de 20^ste eeuw verloren ze geleidelijk hun hygiënische betekenis en profileerden ze zich als volwaardige sport- en ontspanningsactiviteiten. Na de Tweede Wereldoorlog won de zwemsport verder aan populariteit. In vele steden en gemeenten werd een zwembad opgericht.

Adolphe Vanderheggen, ingang van de Bains Royal of Koninklijke Baden In Brussel, 1878. Gepubliceerd in L’Emulation, 1880 (collectie VAi)

Adolphe Vanderheggen, de Bains Royal of Koninklijke Baden In Brussel, 1878. Gepubliceerd in L’Emulation, 1880 (collectie VAi)

Cover van het tijdschrift ‘Le Bien Etre’ uit 1930, met afbeelding van het stedelijk zwembad Jan Guilini in Brugge uit 1930, opgericht door de Compagnie Général d’Hygiène (collectie VAi)

Edmond De Vigne, plattegrond van het zwembassin Van Eyck in Gent, 1886. Gepubliceerd in L’Emulation, 1894 (collectie VAi)

August Van Haesendonck, stedelijk zwembad ‘Den ouwen dok’ in Mechelen, 1915-1924 (collectie VAi)

Edmond De Vigne, zwembassin Van Eyck in Gent, 1886. Gepubliceerd in L’Emulation, 1894 (collectie VAi)

Academieontwerp voor een zwembad, jaren 1920 (collectie VAi)

Léon Stynen, ontwerp voor een gebouwcomplex met appartementen, cinema en zwembad, 1931 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Academieontwerp voor een zwembad, jaren 1920 (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, ontwerp voor de inplanting van openluchtzwembaden in Brasschaat, circa 1932( niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, ontwerpschema voor een volksbadinrichting in Brasschaat, circa 1932 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Zwembad van het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Antwerpen, jaren 1930 (collectie VAi)

Cover van het Franse tijdschrift L’Architecture d’Aujourd’hui, 1935 (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, ontwerp voor een springtoren bij het openluchtzwembad in Brasschaat, circa 1932 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Eduard Van Ballaer, ontwerp voor een openluchtzwembad in Brasschaat, circa 1932 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Eduard Van Steenbergen, villa De Reiger met privézwembad in Kalmthout, 1934 (collectie VAi)

Jan Vanhoenacker, wedstrijdontwerp voor een zwembad in Luik, 1935 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Emiel Van Averbeke, wedstrijdontwerp voor een zwembad in Aalst, circa 1934 (privéarchief)

Léon Stynen, ontwerp voor een openluchtzwembad in Chaudfontaine, circa 1938 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Leon Stynen, wedstrijdontwerp voor een zwembad in Ronse, 1937 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Cover van het tijdschrift Bâtir, 1935 (collectie VAi)

Openluchtzwembad in het stadspark van Turnhout. Foto uit de jaren 1950 (collectie VAi)

Lucien Engels, ontwerp voor een zwembad in het sportcomplex 3 Fonteinen in Vilvoorde, circa 1956 (niet gerealiseerd) (archief Lucien Engels / collectie A&D 50)

Openluchtzwembad in het Boekenbergpark in Antwerpen (Deurne), aangelegd in 1934. Foto uit circa 1950 (collectie VAi)

Frans Peeters, het Olympisch zwembad Wezenberg in Antwerpen, 1965 (collectie VAi)

René Van Steenbergen, aanlegplan voor een zwemsportpark in de wijk Hemelrijk in Beerse, 1958 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Frans Peeters, ontwerp voor het Olympisch zwembad Wezenberg in Antwerpen, circa 1962 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Architektenbureau ARTE, wedstrijdontwerp voor een stedelijk zwembad in Mechelen, 1970 (collectie VAi)

Walter Steenhoudt, ontwerp voor een zwembad in een sportcentrum in Herentals, circa 1968 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

"Autrefois, on allait au bain exclusivement pour s’y laver; actuellement, on s’y rend pour reprendre des forces et faire du sport."

‐ Armand Limet, 'Les piscines', in Le Bien-Etre, 1933 (2)

VAN SPORTCENTRA TOT KONING BOUDEWIJNSTADION

Dankzij de groeiende welvaart na de Tweede Wereldoorlog beschikten ook de modale burgers voor het eerst over veel vrije tijd. Om hieraan een zinvolle invulling te geven, begonnen de Belgische overheden onder het motto van ‘algemene volksverheffing’ op grote schaal met de bouw van vrijetijdsinfrastructuur. In de jaren 1960-1970 startten ze met programma’s voor culturele centra en sportinfrastructuur. Ze kozen er daarbij uitdrukkelijk voor om deze nieuwe infrastructuur te bouwen in kleine gemeenten en steden, in plaats van in de grote centra.

‘De recreatiebehoeften der verschillende leeftijdsklassen’, uit het Nederlandse tijdschrift ‘De 8 en Opbouw’, 1939. Gebruikt door Huib Hoste in zijn boek ‘Bouwen op het platteland’, Brussel-Gent-Leuven, 1947 (collectie VAi)

René Van Steenbergen, stadion FC Beringen, 1946-1947 (collectie VAi)

René Van Steenbergen, ontwerp voor de algemene aanleg van een sportcentrum Den Helder in Antwerpen (Berchem), 1951 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

René Van Steenbergen, ontwerp voor de algemene aanleg van een sportpark in de wijk Hemelrijk in Beerse, 1956 (fragment) (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

René Van Steenbergen, ontwerp voor de tribune van een sportcentrum Den Helder in Antwerpen (Berchem), 1951 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Lucien Engels, maquette van het sportcomplex 3 Fonteinen in Vilvoorde, 1956 (niet uitgevoerd) (archief Lucien Engels / collectie A&D 50)

Joseph-Louis Stynen, detail van de betonnen tribuneconstructie van KFC Malinois in Mechelen, circa 1952 (collectie VAi)

Joseph-Louis Stynen, wedstrijdontwerp voor de voetbaltribune van KFC Malinois in Mechelen, circa 1952 (collectie VAi)

Rudolf Ortner, Sportbauten. Anlage, Bau, Ausstattung, Munchen, 1953 (collectie VAi)

Renaat Braem en Octave De Koninckx, de Arenahal in Antwerpen (Deurne), circa 1965 (collectie VAi)

Eugène Vanassche, sportcentrum Tempelhof in Brugge (Sint-Pieters), 1965 (collectie VAi)

Walter Steenhoudt, ontwerp voor de algemene aanleg van een sportcentrum in Herentals, met sportzaal, zwembad, zwemvijver, ijsbaan, circa 1968 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Walter Steenhoudt, ontwerp voor een sportcentrum in Herentals, met sportzaal, zwembad, zwemvijver, ijsbaan, circa 1968 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Rudi Somers en Alfons Hoppenbrouwers, maquette van het Rijkssportcentrum ‘De Wolfsputten’ in Dilbeek, met olympisch zwembad, ijsbaan, sporthal, circa 1970 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Cover van het tijdschrift Environnement, 1971 (collectie VAi)

Herbestemmingsstudie van het fort van Borsbeek door de vzw Schelde-Dijle, met onder meer inplanting van sportterreinen, vroege jaren 1970 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Eugène Vanassche, tribune van de hippodroom De Gaverbeek in Waregem, jaren 1970 (collectie VAi)

Wedstrijdontwerp voor Stad aan de Stroom in Antwerpen, circa 1990 (niet uitgevoerd) (collectie VAi)

Rudi Somers, maquette van een schaatsbaan Molbroek in Lier, 1980 (collectie VAi)

AWG, in samenwerking met Lannoo-Snoeck & partners, sporthal Lange Munte in Kortrijk, 1999 (collectie VAi)

AWG, in samenwerking met Bureau d’Etudes René Greisch en Architectenbureau Van Campenhout, Koning Boudewijnstadion in Brussel, 1994 I foto Wim Van Nueten (collectie VAi)

Boud Rombouts, maquette van een cricketveld in Antwerpen (Wilrijk), circa 1992 (niet uitgevoerd) (collecte VAi)

Boud Rombouts, sportcomplex in Antwerpen (Merksem), circa 1997 (collectie VAi)

"Le sport est sûrement l'un des enjeux majeurs du XXIe siècle pour les questions évidentes de bien-être et de santé publique."

‐ uit de tentoonstellingscatalogus ‘Quand la ville se prend aux jeux. Concevoir des microarchitectures dans l’espace urbain’, Parijs, 2024

Op 27 april organiseert FARO de Erfgoeddag over sport en spel onder het motto 'Game On'.

Ontdek het programma van de Erfgoeddag en Erfgoedweken.

0 cover tijdschrift Architecture 1955 bijgesneden

Onderzoek, samenstelling en redactie:

Dirk Laureys

Sport & Architectuur

Leeszaal

VAi Archiefhub

VAi Bibliotheek

Zoeken

Sport & Architectuur

Leeszaal

VAi Archiefhub

VAi Bibliotheek