Woongebouw met winkels 'Helix'
De site aan de Oudaan in Antwerpen is weer volgebouwd. Op de kale plek tussen de rijzige politietoren en het chaotische weefsel van de Kammenstraat staat nu Helix, een stads gebouw met appartementen en een winkelruimte. In de jaren zestig zou het toenmalige bouwblok aan de Oudaan in zijn geheel vervangen worden door een conglomeraat van alle stadsdiensten in een allesomvattend administratief centrum. Uiteindelijk bedacht het stadsbestuur zich en werd van het oorspronkelijke totaalconcept van architect Renaet Braem maar één toren gerealiseerd. De kaalslag van het perceel met het bouwblok, waarop het nieuwe complex moest komen, was toen echter al een onomkeerbaar feit. Deze braakliggende plek werd pas in de jaren zeventig weer opgevuld met een doorwaadbaar gebouwencomplex, opgebouwd uit zeshoeken. Ook de hoek achter de politietoren werd in die tijd heraangelegd met het oog op de realisatie van de ‘Coolssingel’ dwars doorheen de stad. Toen ook dat project werd afgeblazen, bleef enkel een leegte met een boom en parkeermogelijkheden over. Bouwen op deze plek werd een beladen opgave, waarbij het resultaat zowel moest ageren als structureren. Poponcini & Lootens architecten zochten duidelijk naar een methode om de erg verschillende straatbeelden en dito schalen te hechten. Het middel dat daarvoor werd ingezet, is een schroef, ‘helix’ in het Grieks. De opgaande spiraal kon de lage huizenrij van de Kammenstraat en de grootse gebouwen van de Oudaan in één continue beweging bevatten. Het begin van het getorste volume ligt bij de kroonlijst van een normale rijwoning. Het eindpunt ontvouwt zich als een dakkamer, die de grote maat van het gebouw doorbreekt en een bescheiden tegenspeler wordt voor de achterliggende toren. De nok kijkt uit over de stad en geeft het complex zo een vierde richting, waardoor elke gevel voorzijde wordt.
Het gebouw bevat een opdeelbare en commerciële gelijkvloerse verdieping, dertien ruime appartementen en een ondergrondse parkeergarage. Alles is geschikt rondom een centrale circulatiekern. In tegenstelling tot wat het gebouw bij de eerste aanblik doet vermoeden, is het een eenvoudige structuur zonder constructieve complexiteiten. Door de afwijkingen in de typologie van de appartementen, ontstaat in de gevel een variatie op het systeem van inpandige terrassen en gelijkmatige verticale ramen. Deze versterken nogmaals de indruk van een draaikolk. Alle vrijstaande gevels werden gelijk ontwikkeld, opdat nergens een achterkant zou ontstaan. Toch is de entreeruimte van de appartementen duidelijk de schaduwzijde. Deze tussenzone aan de achterkant van de politietoren heeft voorlopig nog een erg onduidelijk en gewrongen statuut. De bedoeling is om de plek op te vullen met de toegang naar de appartementen. In een latere fase zou er ook een tweede toegang naar het Muziekcentrum in de Sint-Augustinuskerk komen.
Poponcini & Lootens wilden de specifieke architectuur van Helix ook vertaald zien in de materialisatie van de gevel. De plint van het gebouw werd als een solide sokkel uitgevoerd en bekleed met blauwe hardsteenplaten. De rest van het gebouw werd volledig met lood bekleed, een materiaal dat op een erg genuanceerde manier het voorkomen van het bouwwerk bepaalt. Afhankelijk van de invallende zon komt het gebouw over als een zwaar, streng blok dat mee opgaat in de omliggende gevels, of als een glanzend volume dat door zijn gevelmateriaal zijn autonomie accentueert. Vanuit de smalle Kammenstraat sluit het horizontale patroon van de gevelbekleding, een interpretatie van de betonpanelen van de politietoren, aan op de schaal van de huizenrij. Van op een grotere afstand wordt echter de hellende daklijn duidelijk die het gebouw van zijn omgeving onderscheidt.
De schuin afgeknotte toren die Poponcini & Lootens in Antwerpen neerzetten, werd zeer expliciet ontworpen vanuit zijn chaotische context, een mix van gebouwen en schalen. Afhankelijk van het perspectief vormt het gebouw een monoliet die zich het ene moment in deze chaos integreert, om zich het volgende moment als autonome vorm te profileren. Helix is dan ook perfect in staat om verschillende statuten aan te nemen.
- Sarah Poot
