Collectief kunstencentrum 019

Het project 019 kan worden beschouwd als een tijdelijke invulling van de nieuwste generatie, geïnitieerd vanuit de stad Gent en het stadsontwikkelingsbedrijf sogent. In afwachting van de herontwikkeling van de Oude Dokken wilde het Gentse stadsontwikkelingsbedrijf sogent het voormalige havengebied nieuw leven inblazen door een in onbruik geraakt fabriekspand tijdelijk te heractiveren.

Smoke & Dust kreeg de kans om in de voormalige laswerkplaats vijf jaar lang een artistieke ontmoetingsplek te realiseren, met daarnaast ook ruimte voor een zeefdrukatelier, een audioatelier en een hout- en metaalwerkplaats. Smoke & Dust is een collectief dat een platenlabel opstartte binnen de Gentse hardcore-punkscene en dat werd uitgebreid tot het kunstenaarscollectief 019, met onder meer een grafisch vormgever, een kunstenaar, en architect Olivier Goethals.

Smoke & Dust richt zich met zijn programmatie tot een exclusief nichepubliek dat elders in Gent niet of slechts heel beperkt aan zijn trekken komt. De interventies in en rond het gebouw zijn tegelijk terughoudend en provocerend. Aan de dakrand van de voorgevel zijn vlaggenmasten bevestigd met vlaggen van kunstenaars die vaak politieke boodschappen en commentaren op de actualiteit bevatten. Een overmaatse billboard is ostentatief naast het bestaande, ook niet aangevraagde, commerciële billboard gehangen. Gerecupereerde betonnen stootblokken, afkomstig van de omliggende werven, doen dienst doen als zitbank en buffer voor de inkomzone. Binnen in het gebouw is in de hoge centrale ruimte een box scheef in de ruimte geplaatst, als een sculptuur, uitgevoerd in zwart geschilderd houtwerk.

De verdraaiing van het volume ten opzicht van de ruimte zorgt ervoor dat er geen gangen maar enkel ruimtes ontstaan. Het resultaat is het tegenovergestelde van een panopticon: eenmaal je de ruimte betreedt, is geen enkel overzicht meer mogelijk. Aan de organisatoren van de lezingen, optredens en tentoonstellingen wordt gevraagd om op een actieve manier met de box om te gaan. Dat zorgt voor onverwachte omkeringen en atypische gebruikerservaringen. Tijdens een muziekoptreden bijvoorbeeld, stonden de muzikanten verspreid in de hoeken van het gebouw, terwijl het publiek midden in de box naar de muziek luisterde. Na de pauze werden de rollen omgekeerd. Het feit dat Smoke & Dust zich als collectief tegelijk opstelt als curator, (mede-)gebruiker en ontwerper van het gebouw maakt een andere, incrementele ontwerpaanpak mogelijk. Er is niet langer een eindbeeld. Het gaat eerder om een niet-geplande, geaccumuleerde stap-voor-staparchitectuur.

Deze tekst is gebaseerd op een artikel van Els Vervloesem, dat werd gepubliceerd in het Architectuurboek Vlaanderen N°12. Architectuur op maat.