Aan de rand van Roeselare ontwikkelde META architectuurbureau samen met Van Bergen Kolpa Architecten het complex Agrotopia. De aanleiding hiervoor was het Pilootproject Productief Landschap van de Vlaams Bouwmeester uit 2013. Om het Vlaamse landschap efficiënter te benutten tracht de Vlaams Bouwmeester verschillende sectoren te verzoenen. Hierbij rijst de vraag: hoe activeer je stedelijke restruimte in functie van landbouw om er een kwalitatievere open ruimte op na te houden? Inagro, het Vlaams onderzoeksinstituut voor land- en tuinbouw in West-Vlaanderen, mocht de nieuwe proeffaciliteit verwezenlijken.

Een (rand)stedelijke dakserre van ca. 9.500 m² biedt plaats voor onderzoek naar voedselproductie in de stad. Als transparante bekroning van een bestaand veilinghuis voor groenten en fruit nestelt Agrotopia zich letterlijk op het netwerk dat het wil dienen. Van daaruit biedt het zichten over de stad en het omliggende landschap. De ‘agrotopische’ serre is meer dan een louter functionele structuur. Het is bovenal een uithangbord voor het pionierswerk van Inagro. De serre rust op de bestaande loods, op vijf nieuwe betonnen watersilo's en op een rij toegevoegde kolommen.

Op twee nauwkeurig gekozen plaatsen maakt de vlakke standaard serregevel in diffuus glas plaats voor een meer expressieve en transparante variant. Aan de zuidkant vouwt het gekartelde dakvlak zich over de betonnen sokkel heen. Zo ontstaat een dynamische gevel van verticale erkers, getekend door de royale betonnen trap die vanaf de begane grond tot aan het inkomplein leidt. De zigzagbeweging laat bovendien toe om de zon doelgericht te weren en tegelijk het zicht op de wijde omgeving te behouden. Aan de westzijde, boven op de watersilo’s langs de stadsring, ligt de typische dakconstructie van de serre dan weer op zijn kant. Daarachter biedt een dubbelhoge serre ruimte voor experimenten met verticale plantenteelt. Het horizontaal gelede gevelvlak speelt met de beweging van het verkeer en vermijdt ongewenste reflecties. Bovendien optimaliseert het de invalshoek van het zonlicht bij verticale landbouw.

Duurzaamheid speelt een sleutelrol in dit project, zowel op vlak van werking als huisvesting. Beschikbare ruimte rondom een stad intensief benutten en werken met circulaire voorzieningen voor de teelt, vloeien hieruit voort. Hemelwater wordt opgevangen via het dak, opgeslagen in silo’s en vervolgens gebruikt voor de irrigatie van de gewassen. Agrotopia bedient zich van de restwarmte van de afvalverbrandingsoven Mirom wanneer zonnewinsten niet de gewenste temperatuur leveren. Een box-in-boxprincipe creëert vier verschillende klimaatzones, die de teelt van diverse groenten op hetzelfde moment mogelijk maken. Zo kan men doelgericht én economisch verwarmen. Een educatieve route voorbij de klimaatzones laat bezoekers kennismaken met de experimenten van de teelt.

Agrotopia is de symbiose van de vooruitstrevende ambitie van de Pilootprojecten Productief Landschap, Inagro’s progressieve onderzoek én de zoektocht naar een zowel functionele, duurzame, economische als representatieve architectuur. Onderzoek, landbouw, distributie en de stad staan hier in nauw verband met elkaar. Het is een sprekend voorbeeld van verdichting in verstedelijkte gebieden.

- Fabian De Vriendt

Dit project is gepubliceerd in het Architectuurboek Vlaanderen N°15. Allianties met de realiteit