Z33 - Huis voor Actuele Kunst
Z33 is een kunstinstelling, geen museum. Ze heeft geen eigen collectie en initieert en produceert zelf haar tentoonstellingen met kunstwerken uit andere collecties. De mentaliteit van dit ‘werkhuis’, zoals de organisatie zichzelf omschrijft, bleek haarfijn aan te sluiten bij de houding van de architecte. Francesca Torzo overtuigde de opdrachtgever bij de architectenselectie door een tijdelijke tentoonstelling in te richten met het voorstel voor haar gebouw, dat naast tekeningen onder andere ook een porseleinen maquette omvatte. Met deze presentatie zocht de architecte bewust de grens op tussen kunst en architectuur. Het gebouwde resultaat stelt dezelfde vraag: is hier een architect aan het werk die een gebouw maakt of eerder een kunstenaar die aan een sculptuur werkt? In het ontwerp en de uitvoering van dit heel specifieke gebouw zijn beide houdingen afleesbaar.
Het architectonische project omvat de renovatie van het bestaande kunstencentrum uit de jaren vijftig, met daarnaast de toevoeging van een nieuwbouwgedeelte van ongeveer dezelfde grootte. Samen grenzen de bouwdelen aan de binnentuin van het begijnhof, waar zich eerder ook de entree van het kunstencentrum bevond, die alleen via de hofpoort te bereiken was. Francesca Torzo verplaatste de ingang naar de straatzijde, maar bouwde opnieuw een barrière in. Via een gat in de muur, afgesloten met een sierlijk stalen hekje, betreedt de bezoeker een klein voorpleintje met een boom en een zacht klaterend fonteintje. Deze intieme plek kondigt het thema aan van het kunsthuis als een middeleeuwse stad, vol bochten, stegen, doorzichten en met een grote variatie aan zalen en ruimtes. Het bestaande bouwdeel wordt gespiegeld in de details van het nieuwe interieur: de jarenvijftigarchitectuur vormde de inspiratie voor de traphekken, doorgangen en patronen, maar de vormentaal is heel eigen.
Torzo maakte twee kunstwerken over het project: naast de porseleinen maquette, die het project als massa uitdrukt, creëerde ze ook een met garen omwikkeld draadmodel, dat op de Biënnale van Venetië in 2018 werd getoond en haar fascinatie voor het thema van bekleding laat zien. Deze twee modellen sluiten elkaar in de regel uit, maar worden in dit project soepel gecombineerd. Het veelvuldige gebruik van beton versterkt het gevoel van massa: nergens klinken de binnenwanden hol. De kolommen in de trappenhal, de afgeschuinde deurposten, zelfs een gecompliceerd daklicht zijn in het werk gestort. Ondertussen versterken verschillende texturen, aangezet door de wisselende lichtval, de ruimtelijke ervaring. Ze begeleiden de bezoeker door het gebouw en bovendien laten ze de plafonds van het ter plekke gestorte beton welven en transformeren ze de zware buitenmuren door de ruitvormige baksteen in een verfijnde schubbenhuid. Haar aandacht voor detaillering geeft aan dat Torzo ervaring opdeed bij de Zwitserse architect Peter Zumthor, bij wie ze aan het Kolumba Museum in Keulen werkte.
Torzo verbindt het kunstencentrum weliswaar met de stad, maar zoekt tegelijk de introversie en de beslotenheid op. Achter een radicaal gesloten muur creëert ze voor Z33 een eigen wereld waarin de economie van de bouwpraktijk buiten de deur wordt gehouden, de beleving van kunst en vakmanschap vooropstaat en de architectuur een contrastrijke ervaring wordt. Zo biedt dit project een verfrissende en op plekken compromisloze verrijking van de Belgische bouwcultuur.
- Eireen Schreurs
Dit project is gepubliceerd in het Architectuurboek Vlaanderen N°14. Wanneer attitudes vorm krijgen
