Na een selectie via de Open Oproep-procedure halen ectv architecten Els Claessens Tania Vandenbussche i.s.m. Fenikx en Elise Van Thuyne de opdracht binnen om de Sint-Hubertuskerk in Berchem (Antwerpen) te transformeren tot archief- en cultuurhuis voor het Vlaams Architectuurinstituut (VAi). De gunningscommissie onder leiding van Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs looft het creatieve antwoord van het ontwerpteam op de vraag om zowel de volledige archiefwerking onder te brengen als een ontmoetingsplek te creëren voor de buurt.
Het VAi zal de komende 49 jaar de Sint-Hubertuskerk, eigendom van de kerkfabriek Sint-Willibrordus Berchem, in erfpacht nemen en herbestemmen. ‘Hubert’, zoals het VAi graag naar zijn toekomstige thuis verwijst, krijgt een nieuwe invulling en zal onderdak bieden aan de collectie architectuurarchieven, een bibliotheek en kantoren van het VAi. In maart vorig jaar lanceerden het VAi en het Team Vlaams Bouwmeester een speciale editie van de Open Oproep (0041 bis) voor de gefaseerde herbestemming en inrichting van de kerk. Meer dan veertig projectvoorstellen en architectenteams dienden zich aan.
Vijf teams werden weerhouden om hun voorstel verder uit te werken:
Het ontwerp van ectv architecten berust op vier uitgangspunten die nauw aan elkaar zijn verbonden: ‘beter binnenkomen dan doorwaden’, ‘schoon schip’, ‘voorbij de viering’ en ‘gastvrijheid’. Door niet in te gaan op het initiële idee van het VAi om in het bouwblok een doorgang te voorzien, creëren de architecten plaats door de zijvleugels in de breedte uit te breiden. Door elders te ontharden vergroot de footprint van de kerk niet. Er ontstaat wel meer vloeroppervlakte voor de archiefwerking. Het grootste deel van de ontwerpopdracht bestaat immers uit het onderbrengen van de collectie van het VAi.
Door de zijdelingse uitbreiding blijft het schip als publieke ruimte vrij voor wisselend gebruik. Schoon schip maken dus.
"De jury was meteen gecharmeerd door de verrassende en slimme ingreep van ectv architecten. Door de zijbeuken van de kerk te vergroten, kan de archiefwerking van het VAi zich makkelijk verplaatsen naar de nieuwbouwvleugels. Daardoor blijft het schip van de kerk vrij en kunnen het VAi én de buurt het gebruiken voor diverse activiteiten."‐ Erik Wieërs, Vlaams Bouwmeester
Op heel wat plaatsen zijn de ingrepen eerder minimaal, maar met een grote impact op de beleving en openheid van het gebouw. Zo draaien de architecten de scharnieren van de toegangspoort om, waardoor de deuren naar buiten toe openen. Ook de bestaande buitenruimtes aan de voor- en achterkant worden maximaal geactiveerd en waar kan vergroot.
De kerk bevat veel troeven om circulair te bouwen. Zo zijn heel wat bouwmaterialen die nodig zijn voor de nieuwe volumes reeds aanwezig op de site. Verder blijft de structuur en het aanzicht van de kerk zo goed als onaangeroerd. ectv ziet de kerk dan ook als onderdeel van de archiefwerking van het VAi.
"Duurzaam erfgoedbeheer, geen nieuwe ruimte aansnijden, een klimaatneutraal depot, dichtbij openbaar vervoer, een meerwaarde voor de buurt en de stad… In dit project komt het allemaal samen."‐ Sofie De Caigny, directeur Vlaams Architectuurinstituut
Wil je meer te weten komen over de toekomstplannen van Hubert? Op 19 februari, tussen 10u en 16u organiseert het Vlaams Architectuurinstituut samen met ectv architecten een ontmoetingsmoment in de kerk. Samen blikken we vooruit naar de transformatie van de Sint-Hubertuskerk.
meer infoDe samenwerking tussen Els Claessens en Tania Vandenbussche start in 1997. Vóór de oprichting van hun bureau doorlopen ze beiden een leerschool bij Marie-José Van Hee architecten en Robbrecht en Daem architecten. Als ectv architecten werken ze samen met hun medewerkers en collega-architecten aan opdrachten van uiteenlopende schaal en met verschillend programma: zowel kleine strategische ingrepen als beeldbepalende gebouwen, private en publieke opdrachten.
"Wij zijn als architecten geen tafelspringers. Ons ontwerp voor ‘Hubert’ past helemaal in die houding. De ingrepen die we aan de buitenkant voorzien zijn slechts op het tweede gezicht herkenbaar."‐ Els Claessens, ectv architecten
Ectv laat zich voor de herbestemming van de kerk bijstaan door studiebureau Fenikx en interieurarchitect Elise Van Thuyne. “De expertise van Ann Verdonck van Fenikx op vlak van bouwhistorisch onderzoek is gezien de eigenheid van het project een absolute meerwaarde.” Elise Van Thuyne vult een bijzondere rol in voor alles wat betreft materiaalgebruik en vooral hergebruik van aanwezige materialen. Vandenbussche: “In de kerk troffen we bijvoorbeeld materiaal aan dat afkomstig is van de vroegere torenspits die in WOII door de Duitse bezetter werd ontmanteld. Elise suggereerde meteen dat de houten balken zich perfect lenen voor allerhande interieurtoepassingen.”
Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) is het voornaamste aanspreekpunt voor informatie over architectuur uit Vlaanderen en Brussel. Het creëert een ontmoetingsplek voor iedereen die architectuur wil maken, delen en beleven. Gevestigd in De Singel in Antwerpen, organiseert het VAi tentoonstellingen, lezingen, debatten, publicaties en evenementen, zoals het Festival van de architectuur. Bovendien vertegenwoordigt het instituut Vlaanderen op internationale evenementen zoals de Architectuurbiënnale. Met zijn rijke collectie architectuurarchieven is het instituut in staat om een brug te slaan tussen heden, verleden en toekomst van architectuur.
meer over het VAi19.02.2022
doorlopend tussen 10:00u - 16:00
Sint-Hubertuskerk, Victor Jacobslei in Berchem
gratis