Lees hier het opiniestuk van Wivina Demeester, voorzitter van het Vlaams Architectuurinstituut, over de taak van de Bouwmeester.
Het is de taak van de Bouwmeester om de stad kritisch te bekijken, zegt Wivina Demeester, die het bouwmeesterschap in het leven riep. Zolang hij zich maar niet inlaat met partijpolitiek.
Een bouwmeester bouwt niet, omschreef Bob Van Reeth zijn periode als Vlaams Bouwmeester - hij was de eerste. Hij heeft gelijk. De taak van een bouwmeester is kritisch zijn, een architectuurcultuur uitbouwen. Een bouwmeester moet stimuleren en ruimtelijk bijdragen tot de dynamische ontwikkeling van Vlaanderen en zijn steden, al dan niet bijgestaan door verschillende stadsbouwmeesters. Zonder de verschillende bouwmeesters zouden steden als Antwerpen, Menen, Kortrijk, Mechelen en Gent vandaag niet zo sterk op de kaart staan. Ze zijn een economische en toeristische troef. Antwerpen moet in die richting blijven verder gaan, met een eigen sterk karakter.
Peter Swinnen (DS 11 januari) is niet de eerste bouwmeester die zich kritisch toont over een bepaalde ontwikkeling in een stad. Reageerde de eerste Vlaams Bouwmeester niet tegen de ontwikkeling van het Kievitplein in Antwerpen, waar hij stelde dat in het kader van goed bestuur de overheid moet waken over de kwaliteit van de stedenbouwkundige ontwikkeling? Hij had gelijk. Een bouwmeester heeft vaak gelijk, want hij is een onafhankelijk denker en professioneel. De Vlaams Bouwmeester werkt en denkt onafhankelijk, bijgestaan door een team. En ja, dat zal al eens eigenzinnig zijn. Een bouwmeester moet nu eenmaal eigenzinnig zijn. Hij geeft terecht forum aan de discussie voor politiek of beleid, maar moet de partijpolitiek mijden, zoals elke bouwmeester doet en deed.
Als reactie op chaos
De Vlaams Bouwmeester moet vanuit een langetermijnvisie, in overleg met de verschillende administraties en met externe partijen, bijdragen tot de voorbereiding en uitvoering van het architectuurbeleid in Vlaanderen. Toen we in 1999 het instituut Vlaams Bouwmeester creëerden, was dat een reactie op het weinig geconcerteerde en vaak chaotische 'beleid' in Vlaanderen. De inspiratie vond ik in Nederland, waar men het belang van een goed openbaar beleid voor architectuur, stedenbouw en landschapsontwikkeling al veel vroeger had ingezien.
Intussen is de Vlaams Bouwmeester samen met het Vlaams architectuurinstituut (VAi) pleitbezorger van het openbaar belang van architectuur en hebben beide instellingen Vlaanderen als architectuurgewest samen op de kaart gezet. De opkomst van een aanzienlijke bouwproductie van hoogstaande kwaliteit in het noordelijke gedeelte van wat Renaat Braem 'het lelijkste land ter wereld' noemde, is een klein mirakel. De economische meerwaarde door deze kwaliteit is niet te becijferen. Ook in het project 'Scholen voor morgen', dat tegen begin 2017 meer dan 150 scholen zal gerealiseerd hebben, is de impact van de Vlaams Bouwmeester duidelijk voelbaar.
De Vlaams Bouwmeester is destijds aangesteld om 'een architecturaal kwalitatieve leefomgeving in Vlaanderen te helpen creëren'. Hij moet optreden als 'stimulator en inspirator van een Vlaams architecturaal bewustzijn, teneinde het cultureel verantwoordelijkheidsbesef bij de overheden, de betrokken industrie en het publiek te vergroten.' Vanuit die rol als behoeder van onze ruimte, hebben we in het verleden al meerdere keren op de Bouwmeester mogen rekenen om te zeggen waarop het staat.
De publieke ruimte en de stad zijn van ons allemaal. In onze bebouwde ruimte komt alles immers samen. We leggen er de puzzel van onze gezamenlijke, soms conflicterende, belangen en behoeften. De ontwikkeling, sturing en het beheer van die ruimte is de motor voor de sociale, economische en culturele vernieuwing van onze samenleving. Het is dus belangrijk er zorg voor te dragen, en de hoeders van dit forum het mandaat en de verantwoordelijkheid te geven die ze nodig hebben. Op alle niveaus.
De Vlaams Bouwmeester is van bij de start verbonden met de lokale bestuursniveaus die in hem een gewilde adviseur, begeleider en sparringpartner zien. Lokale besturen zijn de eerste klant van de Vlaams Bouwmeester. Sommigen zijn intussen uitgegroeid tot voorbeeldige leerlingen. In mijn gemeente, Zoersel, werd het gemeentehuis ontwikkeld met een PPS-project en een open oproep van de Vlaams Bouwmeester. Het werd een succes.
© 2014 Corelio
Auteur: Wivina Demeester
'Een bouwmeester moet eigenzinnig blijven' (in: De Standaard, 14 januari 2014)