Dorpen behoren tot ons collectief geheugen en zijn een tastbare getuige van hoe Vlaanderen zich door de eeuwen heen ontwikkelde. De Contactdag Bouwkundig Erfgoed onderzoekt hoe erfgoedwaardering kan inspelen op de uitdagingen waar dorpen vandaag voor staan. De Contactdag zoekt de sleutel in een benadering die het bouwkundig erfgoed van dorpen niet als losse elementen ziet, maar als een levend en betekenisvol geheel van gebouwen en structuren. Je kan vanaf nu een voorstel voor een lezing indienen.
Stuur tot en met woensdag 18 juni 2025 een voorstel voor een presentatie van maximum 20 minuten naar cbe@onroerenderfgoed.be. Je voorstel omvat: een abstract van 300 woorden, een of twee rechtenvrije beelden, en een biografie van maximaal 100 woorden.
Ze verwelkomen bijdragen over:
De focus ligt niet alleen op dorpen of gehuchten met een middeleeuwse oorsprong. Ook bijdragen over jongere woonkernen zijn welkom. Presentaties over de herbestemming of restauratie van gebouwen dienen voldoende te steunen op een erfgoedwaardering op schaal van het dorp en hier een onderbouwde visie over te ontwikkelen.
‘Het dorp’ is al eeuwenlang een vaste waarde in de geschiedenis van Vlaanderen. Dorpen ontstonden waar mensen bij elkaar gingen wonen, soms spontaan, soms gepland, op specifieke plaatsen in het landschap. Het ‘dorp’ is dan ook niet enkel een geheel van huizen, straten en pleinen maar ook een historische manier van samenleven, een ritme van werken en leven, een plek van ontmoeting én controle, een herinnering aan weleer.
Maar wat maakt een dorp tot een dorp? Dorpen omvatten immers een brede waaier aan woonkernen van diverse ouderdom, grootte en vorm. Van eeuwenoude dorpen die ontstonden rond een landelijke parochiekerk, over straatdorpen, tot geplande tuindorpen uit het industriële tijdperk, allemaal worden ze door hun bewoners ervaren als betekenisvolle dorpse plaatsen. Die gedeelde zingeving wordt niet alleen bepaald door markante gebouwen zoals de kerk, een kasteel of het gemeentehuis, maar ook, en misschien vooral, door klein erfgoed, landschapselementen en het fijnmazige historisch weefsel.
De ervaring van het dorp als een betekenisvolle omgeving staat vandaag echter onder druk. Onroerend erfgoed verdwijnt aan een hoog tempo. Mobiliteit, schaalvergroting en verandering van levenswijzen hebben de dorpsstructuren aangetast en getransformeerd. Verkavelingen verbreken de historisch gegroeide band met het omliggende landschap. In sommige dorpen is er dan weer sprake van krimp, verlies aan betekenis en leegstand.
Veel bewoners, lokale besturen en erfgoedzorgers ervaren deze veranderingen als problematisch en willen hun dorp versterken. Onroerend erfgoed kan daarbij een nieuwe rol opnemen. Dorpen halen minstens een deel van hun (streek)karakter en omgevingskwaliteit uit historische gebouwen en structuren. Onroerend erfgoed kan zo bijdragen aan een leefomgeving waarin bewoners zich verbonden voelen met hun verleden én met elkaar.
Deze contactdag vertrekt van het dorp als een historisch en ruimtelijk samenhangend geheel, dat de gemeenschapswaarden en de betekenisgeving door de bewoners draagt. Hoe bepaal je welke historische structuren en elementen essentieel zijn voor het dorpskarakter en als erfgoed kunnen worden beschouwd? Hoe kunnen straten, wegels, pleinen en het geheel van historische bebouwing bijdragen aan een toekomstbestendig dorp? Hoe ga je om met verandering, vernieuwing en nieuwe noden? Hoe kunnen bewoners erfgoedwaarden mee bepalen?
De contactdag bouwkundig erfgoed biedt een interdisciplinair platform voor lezingen, reflecties en debatten rond actuele thema’s uit de theorie en de praktijk van erfgoedwaardering. Erfgoedwaarden maken duidelijk waarom een gebouw, element of site betekenisvol en belangrijk is, en als onroerend erfgoed beschouwd kan worden. Het definiëren en omschrijven van erfgoedwaarden is immers van groot belang om onroerend erfgoed te begrijpen, er over te communiceren en er zorg voor te dragen. In het bijzonder slaat de contactdag de brug tussen erfgoedtheorie en -praktijk binnen de actuele samenleving. Agentschap Onroerend Erfgoed werkt hiervoor samen met partnerorganisaties en wetenschappelijke instellingen. De contactdag biedt ook een netwerkmoment voor erfgoedonderzoek in Vlaanderen.
18.06.2025