Lucien De Roeck. Getekende kennis

De Roeck en architectuur

Door het oeuvre van De Roeck lopen een aantal thema’s die terugkeren zoals het hand, de boom en de ster. Tijdens het inventariseren, digitaliseren en herverpakken ontdekten we in De Roeck zijn rijke creaties een vierde thema: architectuur.

De grafische architect

Architectuur vormt een passioneel thema voor Lucien De Roeck en loopt als een rode draad door zijn grafische opdrachten. Hij gebruikt architecturale elementen zoals gevels, grondplannen en stadszichten als grafische patronen. Hij speelt met schaal, kleurvlakken en 2D-versus 3D volumes waarmee hij de conventionele architectuurtekening op een grafische manier herbekijkt.

Pilootproject nalatenschappen

Sinds 2013 ontplooit het VAi-Kenniscentrum een bredere dienstverlening rond het erfgoed van het ontwerp van de gebouwde omgeving, waaronder ook vormgeving.  Dat vormgevingsarchieven interessante sporen van het ontwerpproces bevatten toont het project rond het nalatenschap van Lucien De Roeck aan.

In november 2023 startte het pilootproject kunstenerfgoed rond de nalatenschap van grafisch vormgever Lucien De Roeck (1915-2002). Dit is een van de twaalf Pilootprojecten nalatenschappen (2023-2024) geselecteerd door het Departement Cultuur, Jeugd en Media. Dit project richt zich op bewustmaking, digitalisering en het verbeteren van de toegankelijkheid van het archief voor gebruikers. De documentaire archieven zijn zeldzaam en het ontwerpproces is moeilijk te traceren, aangezien momenteel voornamelijk afgewerkte grafische producten worden bewaard. Het VAi-Kenniscentrum ondersteunt het Fonds Lucien De Roeck bij het toegankelijk maken van het archiefmateriaal voor gebruikers.

Uniek archief

Het archief van De Roeck is uniek door de volledige documentatie van het ontwerpproces, wat waardevolle inzichten biedt. Tijdens zijn actieve periode hield Lucien De Roeck zorgvuldig al zijn output bij, waardoor het archief een breed scala aan materiaal omvat, van schetsboeken tot affiches, drukwerk, publicaties, tekeningen, fotomateriaal, films, correspondentie met opdrachtgevers, enzovoort. Zo kan je bijvoorbeeld de verschillende stappen van het ontwerpproces van ‘de ster van Expo ‘58’ volgen.

Inventaris

Een essentiële stap om toekomstige gebruikers wegwijs te maken in dit rijke materiaal is het opstellen van een inventaris. Door een inventaris te maken, krijgt elk onderdeel van het archief, zoals een omslag met tekeningen in een ladekast, een unieke code. Deze code wordt ook met potlood op de omslag aangebracht. Zo kan een student grafisch ontwerp later eenvoudig de juiste omslag vinden voor haar of zijn onderzoek.

Jean-Michel Meyers, zelf grafisch vormgever en kleinzoon van Lucien De Roeck, stelt de inventaris op, gebaseerd op zijn diepgaande kennis van het werk van zijn grootvader. Het VAi-Kenniscentrum ondersteunt hem bij dit proces.

Om een inventarislijst te kunnen maken, gaat Jean-Michel systematisch door alle tekeningen, documenten, drukwerk, …. en geeft deze een uniek code. Elk stuk, van affiche tot langspeelplaat, wordt beschreven aan de hand van objecttype, techniek, materiaal, …
Dit levert een nieuwe lijst op met object en projecttypes rond design die ook nuttig zijn voor de dienstverlening van het VAi-Kenniscentrum.

Tijdens het inventariseren ontdekte Meyers vergeten werk of kon hij verbanden leggen tussen ontwerpschetsen en originelen. Zo vond hij affiches, programmaboekje en briefhoofden die De Roeck in de jaren vijftig maakte voor het Brusselse Théâtre de Poche, vandaag nog steeds te vinden in het Ter Kamerenbos.

Digitale reproducties

Naast het inventariseren proberen we het archief toegankelijk te maken door het grafisch werk te digitaliseren. Het Fonds Lucien De Roeck kocht een scanner aan die een hoge scankwaliteit kan leveren. Het VAi-Kenniscentrum begeleidt Jean Michel Meyers, zelf grafisch vormgever, bij het maken van digitale reproducties van een goede basiskwaliteit, zoals die geldt in de erfgoedsector. Op die manier kunnen we garanderen dat de scans duurzaam zijn en in de toekomst niet opnieuw gedigitaliseerd hoeven te worden.

Pilootprojecten nalatenschappen kunstenerfgoed

Het Vlaamse cultuurbeleid moedigt de archiefzorg in de kunstensector aan. Veel uitdagingen blijven, zowel voor de omgang met als voor de borging van archieven, collecties of praktijken van hedendaagse kunstenaars en kunstenorganisaties. De minister van Cultuur nam binnen dit kader het initiatief om pilootprojecten te ondersteunen voor de omgang met nalatenschappen van hedendaagse kunstenaars. In 2023 werd een eerste oproep georganiseerd. Twaalf pilootprojecten konden ondersteund worden.

Een nieuwe oproep werd gelanceerd in april 2024.

Veldanalyse

Lees meer over het de uitdagingen van het bewaren van vormgevingserfgoed in de Publicatie Integrale Veldanalyse van het cultureel erfgoed van stoel tot stad (2023).

Met dit rapport werpt het Kenniscentrum van het Vlaams Architectuurinstituut een licht op het erfgoed van onze ontworpen omgeving. Het focust op de domeinen architectuur, stedenbouw, bouwbedrijf en vormgeving.