De Vlaamse Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut reiken aan drie onderzoeksvoorstellen het Bouwmeester Label 2023-2024 uit. Lisa Janssens en Renaud Baeckelandt onderzoeken alternatieve typologieën voor centra voor geestelijke gezondheidszorg in de stad. Büro Juliane Greb kijkt naar hoe rolstoeltoegankelijkheid een creatieve input kan leveren voor betere architectuur. En HOP.office brengt vertegenwoordigers van verschillende partijen uit de natuur- en de bouwwereld samen om natuurinclusieve bouwstenen te ontwikkelen.
Voor het elfde jaar op rij ging het Team Vlaams Bouwmeester met het Bouwmeester Label op zoek naar sterke ruimtelijke concepten en geïntegreerde onderzoeksvragen die een positief maatschappelijk verschil kunnen maken. Dit jaar gebeurde dit opnieuw in nauwe samenwerking met het Vlaams Architectuurinstituut. Drie projecten haalden de selectie.
Met het Bouwmeester Label wil de Vlaamse Bouwmeester vernieuwende en beleidsrelevante ideeën oppikken vanuit de onderzoeks- en ontwerppraktijk. Bedoeling is om ongevraagd onderzoek te ondersteunen in zijn prille beginfase. De Vlaamse Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut kozen voor 2023-24 de volgende laureaten:
Bouwmeester Label 032: Lisa Janssens en Renaud Baeckelandt
Lisa Janssens en Renaud Baeckelandt voeren een architecturaal en historisch onderzoek naar bestaande stedelijke referenties en neemt de operationele organisatievormen onder de loep. Ze doen dit vanuit het perspectief van het beleid, de medewerkers, de artsen en patiënten. De ontwerpers willen de geestelijke gezondheidszorg in België onder de aandacht brengen via ontwerpend onderzoek en de productie van interviews, teksten, foto’s, en tekeningen.
Het ontwerpsduo willen alternatieve typologieën
onderzoeken voor centra voor geestelijke gezondheidszorg in de stad. De
ligging en architecturale vormgeving van zorginstellingen in de stad
vertellen veel over de manier waarop we met zorg omgaan. De spanning
tussen nabijheid en afstand, kwetsbaarheid en zelfstandigheid vertaalt
zich rechtstreeks in de architectuur, in de toegankelijkheid en
zichtbaarheid van de zorg. Hoe vindt de intimiteit van de kamer
aansluiting bij de publieke ruimte en waar liggen kansen voor zowel de
stad als de patiënt?
Bouwmeester Label 033: Büro Juliane Greb
Büro Juliane Greb wil leren uit de kritische analyses binnen de ‘disability studies’ en aan het ontwerpen gaan. Aan de hand van een aantal bestaande publieke gebouwen uit verschillende periodes in Vlaanderen onderzoekt het bureau hoe rolstoeltoegankelijkheid een creatieve input kan leveren voor betere, misschien erg verrassende architectuur.
Hoe positioneert een toevoeging of aanpassing zich tegenover een bestaand gebouw? Spreekt ze dezelfde taal en wordt ze onzichtbaar of zoekt ze net het contrast op als kritische commentaar? De ontwerpers maken tekeningen, maquettes, collages, montages en mock-ups, als inspiratiebron voor zichzelf en voor anderen.
De toegankelijkheid van gebouwen en sites voor mensen met beperkingen
wordt in de architectuurpraktijk nog steeds voornamelijk benaderd via
ontwerprichtlijnen en bouwvoorschriften. De ruimtes worden vaak eerst
ontworpen voor mensen zonder handicap en moeten dan aangepast worden
aan de speciale behoeften van mensen die niet aan de norm beantwoorden.
Het lijkt alsof we ervan uitgaan dat ontwerpen voor mensen met een
beperking geen creativiteit in de architectuur kan voortbrengen.
Bouwmeester Label 034: HOP.office
In een onderzoekstraject brengt HOP.office vertegenwoordigers van verschillende partijen uit de natuur- en de bouwwereld samen. Aan de hand van enkele concrete cases worden natuurinclusieve ‘bouwstenen’ ontworpen en tot prototypes ontwikkeld. Die worden vervolgens in het veld (de gebouwde ruimte) geïntegreerd en gemonitord.
Al jaren vragen natuurorganisaties zich af hoe de bouwsector kan bijdragen tot een verbetering van de biodiversiteit. Er gaapt een kloof tussen de kennis van biologen, ecologen en veldwerkers en de wereld van ontwerpers, publieke opdrachtgevers, beleidsmakers, ontwikkelaars, bouwbedrijven, producenten…
Thema’s als
'stedelijke natuur' en 'natuurinclusief bouwen' doen de laatste tijd hun
intrede in de architectuurwereld (zie ook Bouwmeester Label 028
Stedelijke Natuur), maar het bewustwordingsproces verloopt traag.
Ontwerpers zijn bereid om natuur in hun
projecten te integreren, maar weten niet hoe dit concreet kan worden
gerealiseerd. Bovendien blijft het potentieel van gebouwen en
landschappen voor natuurintegratie en compensatie dikwijls onderbenut.
In de bouwsector is natuur welkom, maar vaak gaat het om
louter greenwashing. Er is dus een kloof tussen de ontwerpintenties
en de materiële realisatie van geïntegreerde natuurstimulerende
(bouw)elementen. Daardoor blijft natuurinclusief bouwen vaak beperkt tot
het plaatsen van nestkasten en bijenhotels. Er is nood aan inspirerende
praktijken die verder gaan.
De laureaten krijgen elk 6.000 € (excl. btw) om hun project verder uit te werken tot een dossier dat hun idee ingang kan doen vinden bij betrokken beleidsmakers en administraties. Het Team Vlaams Bouwmeesterengageert zich bovendien om de geselecteerde onderzoeksintenties op de politieke agenda te helpen plaatsen.
