"There is no power for change greater than a community discovering what it cares about." – Margaret J. Wheatley
Er zijn vandaag diverse projecten en organisaties die zich richten op het aanpakken van genderongelijkheid binnen de ontwerp- en architectuursector. Ze bieden niet alleen ondersteuning en middelen voor vrouwen* in de sector, maar dragen ook bij aan het creëren van een meer inclusieve en diverse werkplek voor iedereen. Projecten zoals Wiki Women Design en Matrimonydays werken dan weer verder aan het verkleinen van de gender gap in de ontwerpgeschiedenis en haar bronnen en archieven.
Hieronder vind je enkele inspirerende voorbeelden:
PAF, opgericht door Evelien Pieters, is een platform dat vanuit een intersectioneel feministisch perspectief een gemeenschap opbouwt waarin vrouwen* hun ervaringen binnen de architectuurpraktijk kunnen delen, de onderliggende structuren kunnen onderzoeken en kunnen dromen over een meer inclusieve sector. Met een focus op het samenbrengen van diverse stemmen, organiseert PAF zowel live als online gesprekken en een boekenclub die zich richt op feminisme en architectuur. Dit doen ze in samenwerking met partners zoals Stadsform, het Vlaams Architectuurinstituut, Vlaanderen en De Groene Waterman.
Door middel van deze initiatieven biedt PAF een platform voor discussie en reflectie over gendergelijkheid en inclusie binnen de architectuurwereld. De live gesprekken en boekenclubs bieden deelnemers de mogelijkheid om dieper in te gaan op relevante thema's, ervaringen te delen en nieuwe inzichten op te doen. Een van de opvallende kenmerken van PAF is hun uitgebreide boekenplank, waarin een diverse selectie van boeken, artikelen, documentaires en podcasts wordt gedeeld. Deze bronnen bieden niet alleen waardevolle informatie en inspiratie, maar dienen ook als middel om het bewustzijn te vergroten en het gesprek over feminisme en architectuur te stimuleren.
The Feminine City Project streeft ernaar een antwoord te vinden op de vraag hoe een stad eruit zou zien wanneer deze is ontworpen met een vrouwelijke blik en hoe zo'n stad gerealiseerd kan worden. Dit initiatief werd in mei 2022 gelanceerd in samenwerking met SAAMO, Red Star Line en de Permeke Bibliotheek. Het doel van het project is om de traditionele stad en haar pleinen, gebouwen, inrichting en infrastructuur kritisch te bekijken en te heroverwegen.
Historisch gezien is de vormgeving van steden voornamelijk beïnvloed door een witte, mannelijke perspectief, waarbij de ervaringen van vrouwen* en andere gemarginaliseerde groepen vaak over het hoofd worden gezien. The Feminine City Project, geleid door Endeavour en hun partners, probeert hier verandering in te brengen door meer aandacht te vestigen op deze onderbelichte perspectieven. Om dit te bereiken, organiseert het project diverse ontmoetingen, debatten, workshops en publicaties. Deze activiteiten zijn gericht op het uitdagen van de huidige status quo met betrekking tot ruimtelijke planning en gender, en het bevorderen van een inclusievere en gelijkwaardige benadering van stadsontwerp.
Women Writing Architecture is een initiatief dat in juni 2021 gelanceerd werd. Het project is gedreven door verschillende ideeën en doelen, die samen een inspirerende missie vormen. Ten eerste streeft Women Writing Architecture ernaar om conventionele noties van hiërarchie en waarde uit te dagen. Daarnaast verkent het project de relatie tussen de virtuele wereld en een online gemeenschap. Door middel van digitale platformen wordt een ruimte gecreëerd waarin mensen van over de hele wereld kunnen samenkomen, ideeën kunnen uitwisselen en samen kunnen werken aan het bevorderen van de rol van vrouwen* in de architectuur. Women Writing Architecture dienst als een experimenteel platform voor nieuwe publicatiemechanismen die geen grote financiële investeringen vereisen. Dit opent de deur naar een meer inclusieve en toegankelijke benadering van kennisdeling en verspreiding, waardoor een breder scala aan stemmen en perspectieven wordt gehoord.
Een van de meest ambitieuze doelen van het project is het suggereren van alternatieven voor de manieren waarop canons van architecturale kennis worden gecreëerd en in stand gehouden. Door middel van reflectie op de kernbegrippen vrouwen*, schrijven en architectuur, wil het project diepgaande discussies aanwakkeren over kwesties zoals gendergelijkheid, de relatie tussen tekst en interpretatie, en de rol van architectuur bij het adresseren van hedendaagse uitdagingen zoals klimaatverandering en dekolonisatie.
Hun glossarium biedt een zeer uitgebreide lijst van vrouwen* in de ontwerp en architectuur waarbij er niet enkel wordt gekeken naar de nauwe beroepen van bijvoorbeeld architect of textielontwerper maar ook naar academic, vertalers, schrijvers, onderzoekers, historici, fotograven en activisten.
Hier kan je onder meer het feministische manifest van Denis Scott Brown, Room at the Top, Sexism and the Star System in Architecture, terugvinden.
In 2023 lanceerde NAV de werkgroep 'Vrouwen in Architectuur' met als doel de uitdagingen waarmee vrouwelijke architecten worden geconfronteerd aan het licht te brengen en oplossingen te bedenken, met als belangrijk doel het aanpakken van de "leaky pipeline". Deze werkgroep, bestaande uit vijftien leden, komt maandelijks samen om onderbelichte thema's te bespreken.
Enerzijds streven ze naar de organisatie van een netwerkevenement waar vrouwen uit de bouwsector elkaar kunnen ontmoeten en verbinden. Door vrouwelijke architecten, aannemers, projectontwikkelaars en vertegenwoordigers samen te brengen, wordt een sterk netwerk opgebouwd dat kan leiden tot professionele kansen en samenwerkingen. Anderzijds zet de werkgroep zich in voor een evenwichtigere man-vrouwverhouding in jury's en expertenpanels, met name in het architectuuronderwijs als eerste prioriteit.
Girls Make The City is een initiatief van ZIJkant, voortbouwend op het thema gender en publieke ruimte na drie succesvolle edities van feministische fietstochten en muurschilderingen. Door de jaren heen realiseerde de initiatiefnemers dat genderdiscriminatie waar ze al decennia tegen strijden - zoals de loonkloof tussen mannen en vrouwen*, de ondervertegenwoordiging van vrouwen* en seksueel geweld - in stand wordt gehouden door de organisatie van de openbare ruimte. Tegelijkertijd zijn steden niet onveranderlijk: ze zijn plekken van vernieuwing en ontmoeting die vrouwen aanzetten tot actie. Met Girls Make The City streeft ZIJkant ernaar om gendersensitieve stadsplanning op de agenda te zetten. Dit Brusselse project is slechts het begin. De talrijke reacties, stageaanvragen en media-aandacht tonen aan dat dit thema leeft, ondanks het feit dat het net zo oud is als - welja - de straat. Om de inzichten de delen met de buitenwereld, lanceerde ZIJkant ook een podcast onder de naam Girls Make The City.
MoMoWo, een grootschalig samenwerkingsproject medegefinancierd door het Creative Europe Programme, is een interdisciplinair non-profitproject dat bijdraagt aan het creëren van Europese meerwaarde, zoals verwacht door Creative Europe. Vanuit een pan-Europees en interdisciplinair perspectief beschouwt MoMoWo het werk van vrouwen* binnen de architectuur, civiele techniek, interieur- en industrieel ontwerpberoepen als cultureel en sociaal relevant voor de hedendaagse samenleving. Het project heeft tot doel om significant Europees cultureel erfgoed te delen dat is gevormd door vrouwen* die werkzaam zijn binnen de ontwerpprofessies, dat in grote mate "verborgen is gebleven in de geschiedenis".
MoMoWo belicht, reflecteert en bespreekt de diverse bijdragen van vrouwen* in de ontwerpprofessies, waarbij hun culturele en economische betekenis wordt gepromoot. Door dit perspectief te hanteren, zal het onderzoeken van de rol van vrouwen* in deze vakgebieden de geschiedenis en het erfgoed van de ontwerpprofessies verbreden, evenals het bevorderen en beschermen van de culturele diversiteit in Europa.
Het Vlaams Architectuurinstituut heeft als doel om de bijdragen van vrouwen* aan de ontworpen omgeving in België in de schijnwerpers te zetten, variërend van (interieur)architectuur en grafisch ontwerp tot mode en productdesign. Veel vrouwelijke ontwerpers zijn echter onderbelicht gebleven bij erfgoedinstellingen, onderzoekers en verzamelaars, en zijn daardoor ook buiten de canon van erkenning gevallen. Dit project, uitgerold in 2021, streeft ernaar om deze achterstand in te halen door middel van Wikipedia-edit-a-thons of schrijfsessies, waarbij de bijdrage van vrouwen* wordt vastgelegd en ontsloten op Wikipedia.
Aangezien Wikipedia voor velen een belangrijke bron van informatie is, heeft het een aanzienlijke invloed op kennisverwerving en geschiedschrijving. Echter, ook op Wikipedia zijn vrouwen* sterk ondervertegenwoordigd, zowel als auteurs als onderwerpen. Met nauwe samenwerkingen met verschillende partners beoogde Wiki Women Design om de online encyclopedie aan te vullen en meer zichtbaarheid te geven aan vrouwen* die een impact hebben gehad op het ontwerperfgoed in België. Archief- en erfgoedinstellingen, onderzoekers, docenten, hedendaagse ontwerpers, de Wikipediagemeenschap, en tal van studenten en vrijwilligers zetten zich gezamenlijk in voor dit doel.
In samenwerking met het Internationaal Centrum voor de Stad, de Architectuur en het Landschap (CIVA), het Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV), het Institut Culturel d'Architecture Wallonie-Bruxelles (ICA WB) en KRAS Architecten, lanceerde het Vlaams Architectuurinstituut de Instagrampagina Women in Architecture. Vanaf Internationale Vrouwendag op 8 maart 2021 neemt hier elke week een vrouw die actief is in de Belgische architectuursector de volgers van het profiel mee voor een kijkje in haar werk- en leefwereld.
In het voorjaar van 2022 lanceerde A.ZINE Mevr. De Architect, een magazine nummer waarin 19 vrouwelijke architecten worden belicht. Met dit initiatief wil A.ZINE bijdragen aan de positie van vrouwen* binnen de architectuurbranche. Vrouwen* worden vaak over het hoofd gezien of krijgen niet de kans om zich te ontwikkelen tot het punt waarop ze een podium verdienen. Daarom onderzocht Mevr. De Architect in de uitgave ook waarom er zoveel meer mannen werkzaam zijn in de branche en waarom een grote diversiteit binnen architectenbureaus en opleidingsinstituten van essentieel belang is. Deze rubriek is inmiddels geïntegreerd als een vaste rubriek in het tijdschrift de Architect.
De Matrimoniumdagen belichten enerzijds het historisch-architecturale, beeldhouwkundige, stedenbouwkundige en maatschappelijke erfgoed van Brussel. Anderzijds bieden ze een uitstekende gelegenheid om kennis te maken met het hedendaagse artistieke, politieke en feministische erfgoed. Naast een verkenningstocht door het Brusselse matrimonium behandelen ze ook de fundamentele kwestie van het eigendomsrecht van vrouwen* en de daarmee verbonden beroepen. Dit gebeurt via workshops met deskundigen en rondleidingen door vrouwen* die actief zijn in deze praktijkgebieden. Door deel te nemen aan het programma krijg je een beter beeld van de betrokkenheid van vrouwen* en genderminderheden in de diverse beroepen die gerelateerd zijn aan het matrimonium.
Gebouwen door Vrouwen, een initiatief van Sofie van Brunshot, richt zich op het vieren van het werk van vrouwelijke architecten. Ze streven ernaar een toegankelijk overzicht te creëren van alle gebouwen in Nederland die zijn ontworpen door vrouwen*. Dit doen ze via hun eigen Instagram-pagina, genaamd GEBOUWEN DOOR VROUWEN.
Inés Toscano, een Argentijnse doctoraatkandidaat aan de Bauhaus-Universität Weimar, architect en pedagoog gevestigd in Berlijn, brengt sinds 2018 via "Couplings' Tactic" in kaart hoe ontwerpkoppels in de architectuur samenwerken. Ze onderzoekt kritisch de strategie van koppeling als arbeidstrategie en richt zich op een samenwerkende, liefdevolle architectuur die verschillen omarmt. Door middel van onderzoek en het in kaart brengen van de architectuur roept het project vragen op over de intieme en creatieve samenwerking achter de architecturale nalatenschap van de grote namen in de architectuur, in een zoektocht om het sterrensysteem opnieuw te onderzoeken.
Sinds 2018 heeft Toscano feministische cursussen gegeven, waaronder "Mapping Bauhaus Couplings", "Coupling Portrait" en verschillende edities van "Gender Masquerade" aan het Dessau International Architecture Master Program van de Hochschule Anhalt en de leerstoel Theorie en Geschiedenis van de Moderne Architectuur van de Bauhaus-Universität Weimar.