Jeugdcentrum Boekfos, Asse
A2D architecten en Filip De Mulder kregen de opdracht om tussen een bestaand parkeerterrein en een natuurgebied in Asse een nieuwe jeugdaccommodatie te bouwen.Het grote parkeervlak moest behouden blijven, omdat er regelmatig markten en andere tijdelijke grootschalige evenementen worden georganiseerd.
De architecten wilden echter dat de nabijheid van het erachter gelegen natuurgebied ook aan de stadskant van hun project voelbaar bleef. Daarom ontwierpen ze tussen de parkeerplaats en het bos geen gebouw, maar wel een vlak, hellend en groen talud met drie losse paviljoens erbovenop. Het vrije uitzicht op de hoge bomen erachter wordt hierdoor nauwelijks geblokkeerd. De ruimtes voor de jeugdaccommodaties zijn diep in het talud geschoven en vanuit de stadszijde onzichtbaar. Ze maken gebruik van het hoogteverschil tussen het parkeerterrein en het natuurgebied, dat door de kunstmatige helling tot een hele verdieping is opgerekt. Op die manier blijven eventuele confrontaties tussen de gebruikers van het parkeerterrein enerzijds en die van de gebouwen anderzijds tot een minimum beperkt. Het project biedt onderdak aan drie verschillende gebruikers en leeftijdsgroepen: een kinderdagverblijf, een speelpleinwerking en naschoolse opvang en ten slotte een scoutsvereniging. Alle verblijfsruimtes bevinden zich onder een dik deken van gras en grond. Ze zijn eenzijdig georiënteerd op een afgeschermde buitenruimte die aan het natuurgebied grenst. Hier waant men zich ver van de bewoonde wereld en kunnen de kinderen beschut, rustig en ongestoord buiten spelen. De verblijfs- en groepsruimtes zijn ontworpen als eenvoudige, ruime, kaal betonnen kamers. De sobere, terughoudende architectuur laat heel uiteenlopend gebruik toe en maakt het gebouw flexibel. In elke kamer is de hoge, volledig glazen pui naar buiten toe het meest sfeerbepalende element. De sanitaire ruimtes en een lange, smalle verbindingsgang zijn ver naar binnen geschoven en ademen de geheimzinnige sfeer van een ondergronds gangenstelsel, een indruk waarop de architectuur met kleur en verlichting op een charmante manier inspeelt. Deze gang zal waarschijnlijk alleen bij slecht weer of in noodgevallen worden gebruikt: de belangrijkste ruimte die alle groepen met elkaar verbindt, is de speeltuin buiten. Doordat de buitenruimte van de scouts een kwartslag is gedraaid ten opzichte van de speeltuin van de kleinere kinderen, kunnen de verschillende leeftijdsgroepen tegelijkertijd van de tuin gebruik maken, zonder elkaar te storen.
Bij het ontwerp voor de toegangsgebouwen bovenop het talud zijn de architecten minder terughoudend geweest dan bij de groepsruimtes. De belangrijkste activiteiten, zoals aankomen en toezicht houden, maar ook de sociale ontmoetingen van de ouders, zijn hier zorgvuldig, haast dwingend geregisseerd. De drie nagenoeg identieke paviljoens zijn zelfbewust als betonnen poorten vormgegeven, waar ouders kunnen wachten als ze hun kinderen brengen en ophalen. Van hieruit leiden buitentrappen naar de tuinen beneden. Naast de open, enkel door een stalen schuifhek af te sluiten toegangen naar de speeltuin is er telkens een grotendeels glazen ruimte voor de administratie ondergebracht, met de strategische positie en de gedaante van een uitkijk of controlepost.
De opzet van het project is slim en eenvoudig, de vormgeving sober en monumentaal en er is met zeer beperkte middelen veel bereikt. Het bruut neomodernistische materiaalgebruik vormt samen met de sculpturale belettering en de hekwerken een consistente eenheid. Door de duidelijke architectonische keuzes straalt het complex als geheel zelfbewustzijn en duurzaamheid uit. Deze karaktereigenschappen zijn volledig tegenovergesteld aan de geïmproviseerdheid of de vriendelijke speelsheid die men van jongerencentra en kinderdagverblijven zou verwachten. Als pleidooi voor een belangrijke(re) positie van jongeren in de bebouwde omgeving overtuigt het symbolische gebaar.
Toch bevindt zich achter het gebouw, op een plek waar een beschermd natuurparadijs zou kunnen ontstaan, op dit moment niet veel meer dan een ietwat zielloze, kale tuin. Door de sfeer die het keurige gazon, de betontegels en de standaard speeltoestellen oproepen dringt zich de vraag op of het architectonische pleidooi voor de jeugdige gebruikers en hun begeleiders letterlijk en figuurlijk voldoende aanknopingspunten biedt. Het gebouw is nog maar kort geleden in gebruik genomen en het is wellicht te vroeg om te oordelen. Misschien is het gewoon een kwestie van tijd vóór deze potentieel prachtige ruimte daadwerkelijk tot leven wordt gewekt.
Mechtild Stuhlmacher
