Rijwoning

In een na de Tweede Wereldoorlog wat overhaast en onzorgvuldig heropgebouwde buurt aan de rand van de Antwerpse Zurenborgwijk, lag nog een stukje grond van nauwelijks 4,5 bij 8 meter. Klein genoeg om de meeste gegadigden af te schrikken, net groot genoeg voor architect Luc Roegiers om er een woning voor zichzelf en zijn nog jonge gezin te bouwen. De grote ruimtelijke en financiële beperkingen vroegen om een doorgedreven rationele aanpak: het ontwerpproceskan dan ook bijna van de woning worden afgelezen. Het ontbreken van ruimte voor een tuin of koer van enige betekenis maakt de omwisseling van dag- en nachtgedeelte logisch: beneden slapen, boven wonen. Dit wonen begint met een grote keuken op de tweede verdieping, leidt langs een zit-speelkamer op de derde verdieping en sublimeert in een werkkamer annex dakterras op de vierde verdieping. Het nachtgedeelte, dat zo klein mogelijk gehouden is en vooralsnog enkel de eerste verdieping inneemt, kan nog worden uitgebreid met een kamer op de benedenverdieping, waar het dan nog plaats laat voor een fietsenberging en de toegang tot de kelder.

Elke verdieping heeft de allure van een grote, open kamer, ook al wordt die hier en daar opgedeeld door scheidings- of kastenwanden (in het nachtgedeelte) of een schuifraam (dat de werkruimte op de bovenste verdieping scheidt van het dakterras). De keuze voor het wonen op de (tweede) verdieping maakte een specifieke, representatieve ontsluiting wel noodzakelijk. Hiervoor werd een dubbele stalen steektrap aangewend, met afstap in het midden. Het is dezelfde trap die ook de woonruimtes onderling verbindt: vanachter de inkomdeur klimt men in één beweging tot aan het woongedeelte, om op die manier het nachtgedeelte letterlijk ‘over te slaan’.

Ook de constructieve opzet laat weinig aan de verbeelding over: de stalen draagstructuur die nagenoeg volledig op de bestaande gemene muren steunt, is in het zicht gelaten. Voor de draagvloeren is deze structuur opgevuld met een houten balklaag, voor de gevels is ze opgevuld met stalen schrijnwerk en gevelbrede glaspartijen. Wat opvalt, is dat voor deze gevels een verfijnde detaillering is aangewend, terwijl de binnenafwerking nagenoeg onbestaande is. Nergens is iets gepleisterd, betegeld of omkast en zelfs de plafonds zijn alleen op die plaatsen dichtgetimmerd waar het niet anders kon. Hiermee kunnen de afzonderlijke constructie- elementen elk op hun waarde worden geschat. Door de oude scheimuren bijvoorbeeld niet achter een laag pleisterwerk te verbergen, wordt hun participatie in het dragende geheel onderstreept, dat hiermee op zijn beurt een merkwaardige lichtheid krijgt.

Het bijzondere aan de woning is dat niet meteen duidelijk wordt of de spartaanse afwerking budgettaire noodzaak was, dan wel of de architect dit alles nu werkelijk ‘zo bedoeld heeft’. Ze geeft op geen enkel moment de indruk goedkoop of armoedig te zijn. Daarmee is de architect erin geslaagd de architectuur van de woning perfect af te stemmen op de beperking in het budget. Dit is niet het type starterswoning dat, telkens als er weer wat geld is, verder moet worden afgewerkt in verschillende, lang aanslepende fases. Ze is eerder bedoeld om in één keer ‘onaf’ te zijn en dat voor lange tijd te blijven, in de zin van: het is goed voor nu, later zien we wel weer.

Raf Snoekx