Bressers Architecten, een van de oudste architectenbureaus van het land, werkt aan de ontsluiting van zijn uitzonderlijk archief van ontwerp- en restauratieprojecten. In oktober 2024 ging het bureau van start met een pilootproject om de collectie te inventariseren, digitaliseren en open te stellen voor architecten, onderzoekers en het brede publiek. Ontdek hier meer over de aanpak en voortgang van het project.
Bressers Architecten is één van de oudste architectenbureaus van het land. Het werd in 1925 opgericht door Adrien Frans Bressers (1897-1986) in de Hoogstraat in Gent. Bressers studeerde aan de Gentse Sint-Lucasschool en deed stage bij de Belgische architect Pieter Langerock en de Nederlandse architect Wolter ter Riele. Als sinds het begin werkte hij aan zowel nieuwbouw- als restauratieprojecten.
Daarnaast was Adrien Bressers ook betrokken bij het kunstatelier dat in 1858 opgericht werd door zijn grootvader Adriaan Hubert Bressers (1835-1898). Het kunstatelier is vooral bekend van de beschildering van kerkinterieurs. Na de oprichting van het architectuurbureau was er een nauwe samenwerking met het kunstenatelier tot in de jaren 1970.
Door zijn vele en diverse projecten drukte Adrien Bressers een stempel op het Vlaamse erfgoed- en architectuurveld. Hij bleef tot aan zijn dood betrokken bij de werking van het architectenbureau. Vanaf het einde van de jaren 1970 kwam de leiding van het bureau in handen van Michel Hoste en Paul Speeckaert. In 1998 werden Philippe Depotter en Peter De Smet de nieuwe zaakvoeders, en in 2020 werden ook Maarten Van Landeghem en Frédéric Rosier vennoten.
Sinds de oprichting 100 jaar geleden bewaart Bressers Architecten het eigen archief. Met subsidies van de Vlaamse Overheid werkt het bureau momenteel intensief aan de ontsluiting van zijn collectie.
Het archief toont met hoeveel zorg Adrien Bressers zijn ontwerpen maakte. Het zijn unieke objecten, waar vaak niet alleen het exterieur werd ontworpen, maar ook het interieur en de tuin.
Ondertussen bevinden de kantoren van Bressers Architecten zich aan de Dampoort in Gent. Op zolder bewaren ze het archief van 100 jaar ontwerp- en restauratiepraktijk in archiefdozen, museumdozen en plannenkokers. Het archief omvat bouwtekeningen (schetsen, ontwerpplannen, presentatietekeningen zoals aquarellen, technische tekeningen...) en administratieve projectdossiers (briefwisseling, bestekken, foto’s...). Het oudste deel van het archief uit de periode van Adrien Bressers bevat naar schatting zo’n 32.000 bouwtekeningen uit 800-tal dossiers.
Het is voor Bressers Architecten interessant om zijn archief zelf te bewaren. Ze putten er inspiratie uit voor constructietechnieken en het bevat veel informatie voor eigen projecten die vandaag opnieuw aangepakt worden. Daarnaast krijgen ze ook vragen van andere architecten of onderzoekers.
Er zijn echter heel wat hiaten in de inhoudelijke kennis over het archief, en het is momenteel moeilijk doorzoek- en raadpleegbaar. Met het lopende archiefproject wil Bressers Architecten daar verbetering in brengen.
De diversiteit van projecten die Bressers Architecten vandaag doet, van restauratie tot nieuwbouw, ontdekken we ook in het archief. Deze twee pijlers komen recht uit het verleden.
In oktober 2024 startte het pilootproject voor de collectie van Bressers Architecten. Het is één van de pilootprojecten nalatenschappen kunstenerfgoed uit de tweede subsidieronde van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.
Het project heeft als doel om de Bressers Collectie beschikbaar te maken voor architectuurliefhebbers, studenten, onderzoekers en professionals via een online platform. Het project focust zich op een selectie van een dertigtal projecten geclusterd rond drie thema’s. De thema’s zijn de tien oudste projecten van Adrien Bressers, restauratieprojecten van religieuze gebouwen in Oost-Vlaanderen, en nieuwbouwprojecten voor kerken. Voor deze selectie van projecten worden de bouwtekeningen volgens een vast stappenplan geïnventariseerd, gedigitaliseerd en gewaardeerd. Het is de bedoeling om de inventaris en de gedigitaliseerde bouwtekeningen later online beschikbaar te maken.
Het VAi Kenniscentrum is samen met KADOC-KU Leuven een belangrijke partner in het project. Tijdens het project ondersteunden we Bressers Architecten met advies en nemen deel aan feedbackmomenten. Voor het project stelde Bressers Architecten een jaar lang een projectmedewerker aan. Het project loopt nog tot eind september 2025.
In tegenstelling tot vele andere Pilootprojecten ontbreekt voor ons de familiale band met Adrien Bressers’ nalatenschap. Door in het archief van de bouwtekeningen te duiken, en tot op stukniveau te beschrijven, geraken we meer en meer verbonden met onze persoonlijke geschiedenis. Het is alsof we samen met opa verhalen uit het verleden oprakelen.
Om gebruikers wegwijs te maken in de Bressers Collectie wordt als eerste stap gewerkt aan een inventaris en digitalisering. Op 21 oktober 2024 organiseerde Bressers Architecten een expertendag met het VAi Kenniscentrum en KADOC-KU Leuven om de werkwijze voor de inventarisatie en de digitalisering op punt te stellen. De aanpak werd op maat van Bressers Architecten uitgedacht.
Voor de geselecteerde projecten haalt de projectmedewerker alle bouwtekeningen één voor één uit de archiefdozen, voorziet ze van een uniek nummer, beschrijft ze in een inventaris en maakt een foto. De inventaris maakt de bouwtekening toegankelijk voor gebruik en onderzoek in de toekomst. Per project is nu gekend welke tekeningen bewaard zijn. Door het identificatienummer kunnen ze op een eenvoudige manier teruggevonden worden.
Voor de digitalisering van de bouwtekeningen richtte Bressers Architecten in zijn kantoor een fotostudio in. In de studio ontwierp Bressers Architecten een opstelling met een camera bevestigd aan een buisconstructie aan het plafond. Hierdoor kunnen de bouwtekeningen op een makkelijke manier gefotografeerd worden terwijl ze plat op een tafel liggen. Er worden gemiddeld 35 bouwtekeningen per dag beschreven en gefotografeerd.
Tijdens het inventariseren en digitaliseren leert Bressers Architecten veel bij over de projecten en werkwijze van oprichter Adrien Bressers. Zijn oeuvre is veel ruimer en diverser dan de kerken- en restauratieprojecten waarmee hij meestal geassocieerd wordt. Het archief omvat bijvoorbeeld dossiers van woonhuizen, scholen, fabrieksloodsen, winkelpanden... Regelmatig worden projecten ontdekt waarvan tot op heden onbekend was dat ze van Adrien Bressers waren.
Door de digitalisering van het archief kan je als onderzoeker veel meer zien. Je kan plannen vergelijken en je ontdekt verbanden.
Op 3 april 2025 kwam een groep van architecten, architectuuronderzoekers en erfgoedexperten samen om na te denken over de waarde van het Bressers-archief en de bouwtekening uit de eerste selectie. Het VAi Kenniscentrum dacht mee na over de aanpak voor de waardering en nam deel aan deze eerste sessie.
Een waardering heeft als doel om met verschillende belanghebbenden na te denken over de waarde van een archief. Wat maakt een archief waardevol voor wetenschappelijk onderzoek, publieke ontsluiting of de architectuurpraktijk? Het in kaart brengen van die waarden helpt om in de toekomst beslissingen te kunnen maken over het beheer van het archief. Het helpt Bressers Architecten bij het bepalen van prioriteiten in het beschrijven, verwerken, digitaliseren en ontsluiten van de verschillende delen van het archief. Welke projecten komen in aanmerking voor een gedetailleerdere beschrijving of een hoofwaardigere digitalisering? Welke informatie wordt er online ontsloten?
In de loop van het project wordt nog een tweede waarderingssessie georganiseerd. Naast deze sessies waar Bressers Architecten feedback van externen verzamelt, organiseren ze ook interne sessies. Daarin bekijken ze per soort bouwtekening, zoals plannen, detailtekeningen en visualisaties, hoe ze in de actuele werking van het bureau ingezet kunnen worden.
Uit deze waarderingssessie blijkt dat er veel gebouwen zijn waarvan we niet wisten dat ze van Adrien Bressers waren. Alleen het archief kan ons dat vertellen.
Bressers Architecten staat open voor samenwerkingen met studenten en onderzoekers om meer substantiële kennis op te bouwen over hun collectie. Door verder onderzoek willen ze inzicht verwerven in de restauratie- en architectuurprojecten van Adrien Bressers, zijn medewerkers en opvolgers.
Het archief vertelt veel over het soort tekeningen dat tijdens een ontwerpproces tot stand kwamen. Tekeningen kunnen belangrijk zijn omwille van hun esthetische waarde, maar ook omwille van wat ze vertellen over het proces.
Het Vlaamse cultuurbeleid moedigt de archiefzorg in de kunstensector aan. Veel uitdagingen blijven, zowel voor de omgang met als voor de borging van archieven, collecties of praktijken van hedendaagse kunstenaars en kunstenorganisaties. In 2023 werd een eerste oproep georganiseerd om pilootprojecten te ondersteunen voor de omgang met nalatenschappen van hedendaagse kunstenaars. Een nieuwe oproep werd gelanceerd in 2024 waarbij het project van Bressers Architecten werd gehonoreerd.
Op 20 maart 2025 stelde het Departement Cultuur, Jeugd & Media een inspiratiegids voor die de ervaringen uit de in totaal 25 pilootprojecten bundelt. Je vindt er concrete aanbevelingen en tips over het inventariseren, beheren en delen met een publiek van een nalatenschap.
Deze schetsen zijn belangrijk omdat ze iets zeggen over de identiteit, tekenkunde en het proces van de architect.
Heb je interesse om zelf aan de slag te gaan met het inventariseren van jouw archief? Wil je meer info over duurzaam digitaliseren en een goede reproductiekwaliteit? Bekijk onze tips en handige voorbeelden op onze Adviespagina’s.
Ik vind het als onderzoeker fantastisch als ik zo een tekening tegenkom. Voor mij is dit van onschatbare waarde omdat de inkleuring veel vertelt over de materialiteit van de ontwerpen.
