Zoeken

opinie

Inspire to Expire

De tentoonstelling BWMSTR Label. Inspire to expire toont de resultaten van een onderzoek naar het ontstaan en de toekomst van de gewestplannen. Die plannen uit de jaren 1970 hebben er toe geleid dat we vandaag een tekort hebben aan open ruimte, een gegeven dat in het licht van de huidige crisis extra precair blijkt. Voor Sofie De Caigny, directeur van het Vlaams Architectuurinstituut vormt het de aanleiding om in haar pen te kruipen: ‘Het is tijd voor een ommekeer waarbij we minder de mens centraal plaatsen, en meer kijken naar het ecosysteem dat hem of haar omringt.’

Inspire to Expire © Michiel De Cleene

Geen business as usual

2020 was zonder meer een scharnierjaar. Onlangs hoorde ik iemand zich afvragen of dit het echte begin van de 21ste eeuw betekent, een terechte vraag. We ervaren een diepgaande maatschappelijke transformatie. Dat vraagt om de ontwikkeling van een langetermijnvisie. De crisis snijdt diep en zet fundamentele veranderingen in gang, op bijna alle maatschappelijke domeinen. In het onderwijs heeft zich een ongekende digitale revolutie ingezet, het organisatiemodel van de gezondheid- en ouderlingenzorg wordt uitgedaagd, maar ook handel, horeca, cultuur en transport moeten zichzelf helemaal heruitvinden, Geen enkel maatschappelijk domein ontsnapt aan de impact van de pandemie. Wanneer we deze crisis te boven zullen gekomen zijn, zal het geen business as usual zijn.

De toekomst bouwen we echter niet vanuit een vacuüm of een tabula rasa. We moeten verder met wat we van de vorige eeuw(en) hebben kregen. Daarvan koesteren we best de goede elementen terwijl we de zaken die fundamenteel problematisch zijn, moeten benoemen en aanpakken. De crisis leert vooral dat we het aan onszelf en aan al wie na ons komt verplicht zijn om het beter te doen.

Lees de volledige tekst hier
"De negatieve gevolgen van de ruimtelijke organisatie van onze maatschappij zijn voelbaar in het hier en nu. Een fundamentele ommekeer van het systeem achter de ruimtelijke orde dient zich aan."
Inspire to Expire © Michiel De Cleene

Afscheid van het gewestplan

De Vereniging voor Ruimte en Planning gaf ter gelegenheid van het onderzoek en de tentoonstelling BWMSTR Label. Inspire to expire een themanummer van het tijdschrift Ruimte uit, integraal gewijd aan het gewestplan. Zowel het nummer als de tentoonstelling openen laconiek, met een afscheidsrede aan het gewestplan. Met humor en scherpte worden het ontstaan, de evoluties en dus ook door de auteurs gesimuleerde einde van het gewestplan verteld. In 1962 werd de Wet op de stedenbouw gestemd. De planningsinstrumenten waarmee sindsdien wordt gewerkt, zijn allen min of meer schatplichtig aan die wet. Een tiental jaar later kregen de gewestplannen vorm. Voor Vlaanderen werden er 48 dergelijke plannen opgemaakt, waarin de functie van de grond en de mogelijke toekomstige invulling zijn vastgelegd. Daarmee hebben de gewestplannen ook een grote impact op de financiële waarde van de grond.

Meer over de expo Inspire to Expire
"Het ruimtebeslag, de oppervlakte die wordt ingenomen door ‘nederzettingen’, is in Vlaanderen bij de hoogste van Europa."
Eva Le Roi, PPS#2, Team Vlaams Bouwmeester, 2016.

Desired Spaces

Om de toekomst te verbeelden, lanceerde het VAi samen met de architectuurinstituten van Wallonië en Brussel (respectievelijk het ICA WB en het CIVA) tijdens de eerste lockdown in het voorjaar van 2020 een oproep: www.desiredspaces.be. Uit heel uiteenlopende hoek stroomden meer dan 180 voorstellen binnen. Een rode draad doorheen de inzendingen van filosofen, kunstenaars, architecten en stedenbouwkundigen is dat ze vertrekken van een radicale omkering van het huidig ruimtegebruik. In tegenstelling tot hun modernistische broeders en zusters uit de 20ste eeuw, vertrekken al de voorstellen van een zorgvuldige lezing van wat er al is én van wat er nog niet is. Een leegstaand industrieel pand wordt een plek waar kinderen spelen terwijl ouders op veilige afstand werken, leegstaande kantoorgebouwen door het vele thuiswerk worden overdekte speel- en sportplekken, parkings van supermarkten zijn zo ontworpen dat ze ’s avonds buurtplekken worden , de ondergrond wordt deel van het stedelijk ontwerp en moet toelaten om volwaardig groen tot in het stadshart te brengen, beschikbaar voor iedereen en met een eigen dynamiek waarin de natuur aan zet is.

Meer over Desired Spaces
"De Franse filosoof Bruno Latour beargumenteert in ‘Waar we kunnen landen’ dat de tijd is aangebroken om ecologie als een fundamentele politieke macht te waarderen en het hele maatschappijmodel ernaar te richten. De ruimtelijke drager van dat model is wellicht een van de meest fundamentele domeinen waarop we onze pijlen moeten richten. Inpire to Expire biedt zuurstof tot nadenken over die ommekeer."