ectv levert ontwerp voor herbestemming Sint-Hubertuskerk

ectv maakt schoon schip

Het VAi zal de komende 49 jaar de Sint-Hubertuskerk, eigendom van de kerkfabriek Sint-Willibrordus Berchem, in erfpacht nemen en herbestemmen. ‘Hubert’, zoals het VAi graag naar de kerk verwijst, krijgt een nieuwe invulling en zal onderdak bieden aan de collectie architectuurarchieven, een bibliotheek en kantoren van het VAi. Het ontwerp van ectv architecten berust op vier uitgangspunten die nauw met elkaar verbonden zijn: ‘beter binnenkomen dan doorwaden’, ‘schoon schip’, ‘voorbij de viering’ en ‘gastvrijheid’. Door niet in te gaan op het initiële idee van het VAi om in het bouwblok een doorgang te voorzien, creëren de architecten plaats door de zijvleugels in de breedte uit te breiden. Door elders te ontharden vergroot de footprint van de kerk niet. Er ontstaat wel meer vloeroppervlakte voor de archiefwerking. Het grootste deel van de ontwerpopdracht bestaat immers uit het onderbrengen van de collectie van het VAi. “We waren van bij het begin terughoudend om in de hoogte te werken”, benadrukt architect Els Claessens. “Door te stapelen creëer je veel gewichtsmassa op één plek en dat leek ons gezien de onzekere staat van de fundamenten geen goed idee. Bovendien maak je hiermee het aanzicht van de kerk en haar constructie voor een groot stuk onzichtbaar.”

Gemengd gebruik

Door de zijdelingse uitbreiding blijft het schip als publieke ruimte vrij voor wisselend gebruik. Schoon schip maken dus. Architect Tania Vandenbussche: “Het schip als centrale ruimte vrijhouden is de essentie van het ontwerp. Door een gemengd gebruik toe te laten, creëer je een plek voor ontmoeting.” Achter de monumentale ruimte van het schip worden nieuwe vloeren toegevoegd voor de dagelijkse werking van het VAi. Om de relatie met de bezoeker zo transparant mogelijk te maken, werken de architecten met doorzichtige roosterwanden tussen het schip en de kantoren en verwerkingsruimtes van het archief.

Duurzame plek voor ontmoeting

Op heel wat plaatsen zijn de ingrepen eerder minimaal, maar met een grote impact op de beleving en openheid van het gebouw. Zo draaien de architecten de scharnieren van de toegangspoort om, waardoor de deuren naar buiten toe openen. “Met dergelijke kleine gebaren toont het VAi dat iedereen welkom is”, aldus Vandenbussche. Ook de bestaande buitenruimtes aan de voor- en achterkant worden maximaal geactiveerd en waar kan vergroot. Claessens: “We voorzien groene plekken die aangenaam zijn om te vertoeven en een uitnodiging om naar binnen te komen. Ze laten een variëteit aan gebruik toe, van horeca en onthaal tot leveren en verpozen.”

Circulair herbestemmen

De kerk bevat veel troeven om circulair te bouwen. Zo zijn heel wat bouwmaterialen die nodig zijn voor de nieuwe volumes reeds aanwezig op de site. Vandenbussche: “De gevels van de uitbreidingen worden opgetrokken in een mengeling van kalk en vermalen bakstenen afkomstig uit de kerk. Er is ook veel marmer aanwezig dat we kunnen recupereren om nieuwe trappen te bouwen.” Verder blijft de structuur en het aanzicht van de kerk zo goed als onaangeroerd. ectv ziet de kerk dan ook als onderdeel van de archiefwerking van het VAi. Els Claessens: “Hubert wordt als het ware mee bewaard. Een goed voorbeeld zijn de historische glasramen, die mee in de depotruimte worden opgenomen.”

Over ectv architecten

De samenwerking tussen Els Claessens en Tania Vandenbussche start in 1997. Vóór de oprichting van hun bureau doorlopen ze beiden een leerschool bij Marie-José Van Hee architecten en Robbrecht en Daem architecten. Als ectv architecten werken ze samen met hun medewerkers en collega-architecten aan opdrachten van uiteenlopende schaal en met verschillend programma: zowel kleine strategische ingrepen als beeldbepalende gebouwen, private en publieke opdrachten.

Fenikx en Elise Van Thuyne

ectv laat zich voor de herbestemming van de kerk bijstaan door studiebureau Fenikx en interieurarchitect Elise Van Thuyne. “De expertise van Ann Verdonck van Fenikx op vlak van bouwhistorisch onderzoek is gezien de eigenheid van het project een absolute meerwaarde.” Elise Van Thuyne vult een bijzondere rol in voor alles wat betreft materiaalgebruik en vooral hergebruik van aanwezige materialen. Vandenbussche: “In de kerk troffen we bijvoorbeeld materiaal aan dat afkomstig is van de vroegere torenspits die in WOII door de Duitse bezetter werd ontmanteld. Elise suggereerde meteen dat de houten balken zich perfect lenen voor allerhande interieurtoepassingen.”

Pers- en ontmoetingsmoment

Wil je meer te weten komen over de toekomstplannen van Hubert? Op 19 februari, tussen 10u en 16u organiseert het Vlaams Architectuurinstituut samen met ectv architecten een ontmoetingsmoment in de kerk. Samen blikken we vooruit naar de transformatie van de Sint-Hubertuskerk.

Open Oproep 0041 bis

In maart vorig jaar lanceerden het VAi en het Team Vlaams Bouwmeester een speciale editie van de Open Oproep (0041 bis) voor de gefaseerde herbestemming en inrichting van de kerk. Meer dan veertig projectvoorstellen en architectenteams dienden zich aan. Vijf teams werden weerhouden om hun voorstel verder uit te werken:

• Alice Babini, Lorenzo Bini Architetto, Philippe Vander Maren, Raf Geysen, Venlet Comm.V
• ectv architecten Els Claessens Tania Vandenbussche, Fenikx, Elise Van Thuyne
• Bovenbouw Architectuur
• De Smet Vermeulen architecten, wdjarchitecten
• Dhooge & Meganck - Ingenieur Architecten i. s. m. Callebaut architecten, Rotor en Onbetaalbaar

In de gunningscommissie zetelden naast voorzitter Erik Wieërs (Vlaams Bouwmeester), Christian Rapp (Stadsbouwmeester Antwerpen), An Fonteyne (ingenieur-architect en vennoot NoAarchitecten), Wivina Demeester (voorzitter VAi) en Sofie De Caigny (directeur VAi). De commissie werd bijgestaan met advies van Annelies Hoes (Monumentenzorg stad Antwerpen), Elke Denissen (erfgoedconsulent Agentschap Onroerend Erfgoed) en Michel Lemmens (erfgoedconsulent orgels en klokken Agentschap Onroerend Erfgoed). Na de beoordeling van de vijf uitgewerkte voorstellen, kwam het voorstel van ectv architecten Els Claessens Tania Vandenbussche i.s.m. Fenikx en Elise Van Thuyne als winnaar uit de bus.

Over het Vlaams Architectuurinstituut

Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) is het voornaamste aanspreekpunt voor informatie over architectuur uit Vlaanderen en Brussel. Het creëert een ontmoetingsplek voor iedereen die architectuur wil maken, delen en beleven. We maken het publiek attent op het belang van een goed ontworpen leefomgeving, stimuleren het maatschappelijke debat over het ontwerp van gebouwen/steden en verspreiden kennis over architectuur.

Gevestigd in deSingel in Antwerpen, organiseren we tentoonstellingen, lezingen, debatten, publicaties en evenementen, zoals het tweejaarlijkse Architectuurboek Vlaanderen en het Festival van de architectuur. Bovendien vertegenwoordigt het instituut Vlaanderen op internationale evenementen zoals de Architectuurbiënnale in Venetië en is het ingebed in een wereldwijd netwerk van architectuurinstituten.

Het Vlaams Architectuurinstituut beheert een zeer rijke collectie architectuurarchieven die voortdurend aangroeit. De collectie stelt ons in staat om een brug te slaan tussen heden, verleden en toekomst van architectuur.