Met het project Wederopbouw deed het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) in 2008 en 2009 onderzoek naar de archieven over de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek. Het project vertrok vanuit de probleemstelling dat het homogene beeld van dorpen en steden in de Westhoek steeds meer onder druk komt te staan door aanpassingen aan de noden van de 21e eeuw. Het speelde in op de vraag naar historisch bronnenmateriaal die leeft bij architecten, stedenbouwkundigen, erfgoedzorgers, bewoners enzovoort wanneer ze ontwerpen of inspanningen willen doen om het erfgoed te behouden.
De archievengids Het Gekwetste Gewest brengt voor het eerst de referenties naar de archieven over de wederopbouw samen, geïllustreerd met uniek historisch beeldmateriaal. Het boek vertelt het verhaal van de wederopbouw vanuit de inbreng van architecten, aannemers, bouwheren en de lokale, provinciale en nationale overheid.
Het boek is een onmisbaar instrument voor al wie geïnteresseerd is in de wederopbouw(architectuur), binnen of buiten de Westhoek.
Van 2007 tot 2008 speurde het VAi naar archieven over wederopbouw die in de 18 Westhoekgemeenten werden bewaard. Deze gemeenten bewaren heel wat archiefmateriaal dat de wederopbouw documenteert. Deze archieven zijn evenwel niet geïnventariseerd en slechts op summiere wijze ontsloten. Het project 'Het Gekwetste Gewest' probeerde dit te verhelpen.
Het resultaat van het archiefonderzoek was een website, die reproducties bevat van 154 stukken die veelvoorkomend zijn in een gemeentelijk wederopbouwarchief. De inhoud van de website is opgenomen in het kennisdossier 'Het Gekwetste Gewest'.
Het project liep van oktober 2007 tot september 2009.
In het wetenschappelijk comité zetelden Johan Van Nieuwenhuyse en Isabelle Verheire van het Provinciaal Archief West-Vlaanderen, Jeroen Cornilly van de Dienst Cultuur van de Provincie West-Vlaanderen, Katrien Hyndrickx van de Gebiedsgerichte Werking Westhoek van de Provincie West-Vlaanderen en Chris Vandewalle van het Stadsarchief Diksmuide en het Streekoverleg WesthoekArchieven.
Het Gekwetste Gewest kaderde in een ruimer wederopbouwproject in de Westhoek, waarin onder meer een ‘beoordelingskader voor erfgoedvraagstukken’ werd ontwikkeld door Labo Stedenbouw van de Universiteit Gent, en waarvoor het Vlaams Architectuurinstituut en het CVAa bijdroegen aan het boek Bouwen aan wederopbouw 1914/2050, waarin geschiedenis gekoppeld wordt aan concrete voorbeelden van een actuele of toekomstige omgang met de wederopbouwarchitectuur.
Het project is uitgebreid beschreven in volgende bijdrage aan de Bibliotheek- en Archiefgids: Annelies Anseeuw en Ellen Van Impe, 'Het Gekwetste Gewest. Archieven van de wederopbouwarchitectuur in de Westhoek', in Bibliotheek- en Archiefgids, 2010.
Het onderzoek naar de archieven over de wederopbouw kon plaatsvinden dankzij de ondersteuning van het ontwikkelingsgerichte project ‘Het Gekwetste Gewest. Behoud, beheer en ontsluiting van de wederopbouwarchieven in de Westhoek' binnen het erfgoeddecreet van de Vlaamse Gemeenschap.
Het Stadsarchief Ieper en het VAi organiseerden samen een tentoonstelling met bouwtekeningen die de wederopbouw van na de Eerste Wereldoorlog documenteren. Deze tekeningen uit het rijke Ieperse Stadsarchief toonden het vakmanschap en de creativiteit van een generatie architecten en onderstrepen de ‘echtheid’ van dit erfgoed, ondanks discussies die hierover tot op vandaag gevoerd worden. De tentoonstelling toonde onder andere tekeningen van Jules Coomans, Richard Acke en Raphaël Speybrouck.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling werd een kleine informatiebrochure samengesteld. Een gedrukt exemplaar kan u eenvoudig aanvragen door een mailtje te sturen naar info@vai.be.
