Politiekantoor

Het concept is voor Huiswerk een idee, een visie of een architectonische logica voor een ontwerpvraag. Het bestaat in het hoofd van de architect en het is subjectief. Het concept is levendig en verandert door nieuwe inzichten. Het draagt soms ook tegenstrijdigheden in zich. Context daarentegen is voor Huiswerk de concrete werkelijkheid en geeft aanleiding tot de vorm van het gebouw. Context is soms ook een teveel aan aanknopingspunten. De ontwerpers moeten de situatie analyseren, een ambitie formuleren en ten slotte een strategie kiezen om met het concept om te gaan. Huiswerk leest de context met een concept in het achterhoofd. Op die manier ontwikkelen en evolueren concept en context samen in het ontwerpproces. Het zijn tegengestelde polen, op zoek naar hun eigen logica en antwoord. In het denk- en ontwerpproces worden ze steeds opnieuw ten opzichte van elkaar afgewogen en bijgesteld. Het definitieve antwoord op de opgave blijft Huiswerk steeds opnieuw in vraag stellen. Het gebouw toont bijgevolg ook deze onzekerheden en tegenstrijdigheden. Dit leidt tot wat zij zelf ‘schizofrene bouwsels’ noemen.

We onderzoeken hoe het conflict tussen concept en context in het ontwerp van het politiekantoor verloopt. Interessant uitgangspunt hierbij is de opdrachtformulering van de bouwheer. We citeren letterlijk de projectdefinitie: ‘[…] een aantrekkelijke relatie met de stedelijke omgeving, een gebouw met een groot werkcomfort, flexibel en aanpasbaar, dat samenwerken stimuleert […] open en toegankelijk waarbij laagdrempeligheid en veiligheid samengaan, met een specifieke opvang voor slachtoffers, jongeren en misdadigers.’ Huiswerk lijkt te kiezen voor het concept van een transparant en toegankelijk gebouw. Dit is vertaald in een open planopbouw gerangschikt rond drie atria die een vloeiende opeenvolging van ruimten toelaten. De hoge plafonds en de twee verdiepingen hoge atria versterken de open sfeer. Overal zijn er ramen. Licht valt zowel van buiten als vanuit de atria in alle ruimten binnen. Van buitenaf kan je ongehinderd binnenkijken en ook in het gebouw zijn overal zichten en overzichten en ziet men bezoekers en politiemensen. Maar het contact en de bereikbaarheid zijn louter visueel. Bovendien heeft de bezoeker enkel toegang tot het eerste atrium.

Het concept ‘transparante architectuur’ staat in conflict met de uitzonderlijke context: het huisvesten van politiewerkzaamheden. Het gebouw is immers niet alleen de laagdrempelige publieke plek voor administratieve afhandelingen. Het vangt ook mensen op met een bijzondere status: slachtoffers, verslaafden, beschuldigden, hulpverleners en dit in normale en uitzonderlijke omstandigheden. Het gebouw biedt daarenboven plaats aan cellen, wapens, drugshonden en inbeslaggenomen goederen. Deze tegenstelling wordt opgelost door architectonische ingrepen zoals bijvoorbeeld de situering van bepaalde lokalen in één vleugel. Maar ook door de technologie: toegang met elektronische sleutels laat de ontwerpers toe om alsnog openheid te suggereren. In die zin is het politiekantoor een bij uitstek schizofreen gebouw, ogenschijnlijk toegankelijk en open, in werkelijk volledig gecontroleerd, beveiligd en slechts beperkt toegankelijk.

Ook het concept ‘openbaar gebouw’ is door de bijzonderecontextuele gegevens van de site in Schoten lichtjes aangetast. Huiswerk laat niet na om ook hier de relativiteit van de architectonische typologie aan te tonen. Elk openbaar gebouw verdient een plein, een lege ruimte die het bouwwerk belang geeft en het als het ware legitimeert. Maar de ontwerpers situeren het gebouw wel heel ver op de uiterste hoek van het plein. De rafelige randen met allerhande gebouwen rond het plein en vooral de oude technische installaties van het voormalige gasdrukstation bepalen het stadsgezicht. Deze tweeslachtigheid zal met de tijd getemperd worden wanneer een kunstwerk en een nieuw woningbouwproject op de andere hoek van het plein de stedelijke allure en enscenering in een evenwichtigere verhouding zullen plaatsen.

Het politiekantoor is een sobere, in betonblokken opgetrokken monoliet. Met zijn speelse gevelbehandeling en de ver uitkragende zonneluifel doet het vaag aan de burgerlijke Italiaanse renaissancearchitectuur denken. Zelf verwijzen de ontwerpers naar de gevelbehandeling en tektoniek van de stadsgebouwen van de Oostenrijkse Wiener Secessionarchitect Otto Wagner. In dit letterlijk citeren van de geijkte strategieën van het openbare gebouw herkennen we niet alleen lessen uit de architectuurgeschiedenis. Huiswerk gaat veel verder door het verwerken van een lichte vorm van ironie in de beeldtaal van het gebouw. De gevelbehandeling is decoratief, maar wel met de saaist mogelijke grijze betonsteen uitgevoerd. En de luifel is de beste zonnewering, maar geeft de indruk dat het gebouw een pet op heeft met veel te groteklep. We vermoeden hier een ingehouden vrolijkheid aan de ontwerptafel. Die zelfbewuste verschijningsvorm is geen pose maar een zoeken naar het communiceren met de omgeving en de gebruiker. Het gebouw wil op die manier spreken. Met het politiekantoor van Schoten bouwt Huiswerk Architecten verder aan een oeuvre. Zoals de andere realisaties affirmeert ook dit gebouw zich door de intrigerende verstrengeling van denken en bouwen, van het herschrijven van letterlijke en gewone architectuuropgaven tot nieuwe beelden en betekenissen.

- Katrien Vandermarliere