Design in kaart

Databank avant la lettre

Het Vlaams Architectuurinstituut en Design Museum Gent slaan daarom de handen in elkaar om het naoorlogs design in België beter in kaart te brengen. De basis van het project is de registratie van vier documentatiereeksen. Deze reeksen vormen een soort databank avant la lettre. De archiefvormer sorteerde zijn documentatie over een bepaald onderwerp in mapjes die elkaar alfabetisch opvolgen. De logica van zo’n reeks weerspiegelt dus altijd de denkwijze, netwerk en agenda van zijn samensteller.

In aanloop naar Expo 58 stichtte de toenmalige conservator van het Design Museum Gent, Adelbert Van de Walle, het Nationaal Documentatiecentrum voor de Kunstambachten (NDK). Van de Walle was betrokken bij de organisatie van de wereldtentoonstelling in Brussel als ondervoorzitter van de Klasse van Toegepaste Kunsten en Kunstambachten en was verantwoordelijk voor de “centralisatie van de documentatie”. Voor deze opdracht verzamelde hij over heel België curriculum vitae, adressen, catalogi en beeldmateriaal van kunstenaars, ateliers en fabrieken die actief waren in “hedendaagse visuele kunst” waaronder hij zowel kunstambachten, binnenhuiskunst en industrial design als schilder- en beeldhouwkunst begreep.

Na afloop van Expo 58 bleef Adelbert Van de Walle dit documentatiecentrum systematisch aanvullen. Van 1974 tot 2014 werd de reeks verdergezet door zijn opvolger Lieven Daenens. De verzameling geeft ons een unieke inkijk in de naoorlogse wereld van de kunstambachten en documenteert ook de werking van Design Museum Gent.

In 1964 opende het Design Centre de deuren in de Brusselse Ravensteingalerij. Met de hulp van de Belgische Dienst voor Buitenlandse Handel was het opgericht als een ‘permanent tentoonstellingcentrum’ om industriële vormgeving te promoten en om het Belgisch designimago te versterken op internationale markten, in navolging van het succesvolle voorbeeld van Italiaans, Scandinavisch en Duits design. Meer dan twee decennia lang was dit centrum het bolwerk voor industriële vormgeving in België. Ontwerpers uit binnen- en buitenland, industriëlen, ministers, Belgische consumenten en toeristen bezochten er de vele tentoonstellingen, bijeenkomsten, prijsuitreikingen en conferenties die door het Design Centre werden georganiseerd.

Het Design Centre promootte niet zomaar alle producten van Belgische makelij. Elk product werd zorgvuldig geselecteerd door een jury volgens strikte criteria. Technische kwaliteit, functionaliteit, esthetiek een billijke prijs en creativiteit werden in acht genomen bij het beoordelen van een product. Onder invloed van de bevlogen directeur Josine des Cressonnières werden niet alleen consumptieproducten in de schijnwerpers gezet. Ook industriële machines, publieke infrastructuur, medische apparatuur en elektronica werden aan het grote publiek gepresenteerd als voorbeeldig design.

Voor elk product dat werd opgenomen in de selectie werd een fiche aangemaakt in de ‘designindex’ van het Design Centre. Deze fiches werden verspreid via publicaties, Belgische ambassades in het buitenland en exportorganisaties. De reeks indexkaarten biedt een overzicht van alle objecten die door het Design Centre zijn geselecteerd en tentoongesteld van 1964 tot 1986 en geeft op die manier een uniek beeld van wat er toen onder ‘goed design' werd begrepen.

Moniek Bucquoye bekleedt een centrale positie in de Belgische designwereld sinds de jaren 1980. Ze gaf tien jaar les aan de afdeling Productontwikkling in Antwerpen, schreef als journalist over design en architectuur, cureerde tientalle tentoonstellingen en publiceerde meer dan twintig boeken over design. Bovendien was ze jarenlang actief als zelfstandige consultent voor Vitra, de Biennale van Interieur in Kortrijk, en Design Museum Gent, en was ze acht jaar lang voorzitter van de Commissie Architectuur en Vormgeving van de Vlaamse Gemeenschap.

Geïnspireerd door het documentatiecentrum dat Adelbert Van de Walle oprichtte in de jaren 1950, startte Bucquoye haar eigen verzameling met documentatie over design in België. De reeks ontstond eerst en vooral uit noodzaak om op een gestructureerde manier informatie te verzamelen voor haar werk als journaliste en curator. De verzameling biedt een blik op de invloedrijke positie van Bucquoye en het fijnmazig netwerk waarin design zich in die periode ontwikkelde.

Tot 2016 was Design Vlaanderen verantwoordelijk voor de promotie van hedendaags design. Zo gaf het onder andere 25 jaar lang het tijdschrift Kwintessens uit, organiseerde het honderden nationale en internationale tentoonstellingen, en reikte het de jaarlijkse Henry Van de Velde Awards uit.

Design Vlaanderen kent een rijke voorgeschiedenis. De wortels van de organisatie reiken terug tot de federale promotie van kunstambachten in de jaren 1940 in de schoot van het Ministerie van Middenstand. Bij de federalisering van België in de jaren 1990 werd de promotie van ambachten en design een regionale bevoegdheid, wat de oprichting tot gevolg had van de directe voorloper van Design Vlaanderen, namelijk de Dienst Kunstambacht van VIZO, het Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen. In 1997 werd deze dienst omgedoopt tot Dienst Vormgeving en in 2004 vervolgens tot Design Vlaanderen. Sinds 2016 is Design Vlaanderen opgenomen in Flanders District of Creativity (Flanders DC).

Bij de overdracht van het archief van Design Vlaanderen naar de Coördinerende Archiefdienst Vlaanderen in Vilvoorde werd de foto-en diatheek ondergebracht bij Design Museum Gent. Deze uitzonderlijke verzameling brengt letterlijk het brede veld van kunstambacht en design uit Vlaanderen in beeld.