Welke machten, idealen en dromen bepalen welke plek natuur in een stad krijgt? De tentoonstelling Getemde Natuur werpt een unieke blik op de wortels én de toekomst van stedelijk groen door de lens van de stad Antwerpen. Curator en onderzoeker Bart Tritsmans: “Voor velen is groen in de stad een waardevolle bijkomstigheid. Iedereen vindt het vanzelfsprekend, maar in realiteit moet het vaak wijken voor allerhande belangen.”
Vernissage | op 16.09.2025 om 20:00u
Tentoonstelling | van 17.09.2025 tot 01.02.2026
VAi in De Singel, Antwerpen
De tentoonstelling focust op de moeilijke relatie tussen de natuur en de door de mens gebouwde omgeving. De bezoeker krijgt bij de start van het parcours een historisch overzicht van 1860 tot nu waaruit blijkt dat de gespannen relatie tussen mens en natuur eeuwenoud is en een verhaal is met een open einde. Getemde Natuur geeft een uniek overzicht van hoe architecten en stedenbouwkundigen door de eeuwen heen oplossingen en experimenten bedenken als antwoord op allerhande maatschappelijke uitdagingen. Tritsmans: “Vandaag hebben we de klimaatcrisis met een grote impact op het leven in onze steden. In de negentiende eeuw was het de alsmaar groeiende bevolking met stadsuitbreidingen tot gevolg.”
"Je kan uit groenruimtes heel duidelijk afleiden wat er in een maatschappij leeft."
Een van de stellingen in de tentoonstelling is dat de natuur een bepalende factor moet zijn in hoe we onze stad en omgeving vormgeven en beleven. Getemde natuur is een pleidooi om ons perspectief ten aanzien van natuur te veranderen. Pohl: “We moeten afstappen van de geromantiseerde kijk op groen waarbij de mens het ideale beeld bepaalt, en eerder kijken naar wat de natuur nodig heeft.” De tentoonstelling brengt in beeld hoe burgers in de bres springen voor groenruimtes, en op die manier agency geven aan de natuur. En dat is van alle tijden.
"Architectuurtentoonstellingen focussen bijna altijd op de gebouwde omgeving. Deze expo is een pleidooi om te kijken naar plekken waar niet wordt gebouwd. Door te focussen op de open ruimtes, ga je anders kijken naar je omgeving."
Van de eerste stadsparken in de negentiende eeuw tot het opkomende klimaatactivisme in de tweede helft van de twintigste eeuw; de transformatie van Antwerpen weerspiegelt wereldwijde evoluties in machtsverhoudingen, ruimtelijke en sociale idealen en de verhouding tot natuur en ecologie. Antwerpen doet dus dienst als casestudy. Tritsmans: “Door Antwerpen historisch onder de loep te nemen, krijgen we een heel interessante dwarsdoorsnede van hoe 19e en 20e -eeuwse Europese steden omgaan met groen.
De Singel, de plek waar je Getemde Natuur kan ontdekken, is exemplarisch voor de thematiek. Als je buiten stapt, bots je letterlijk op een van de belangrijke elementen uit de tentoonstelling; de ring rond Antwerpen. Die komt die drie keer aanbod, telkens vanuit een ander historisch perspectief: als stadsomwalling met grote groenzones, bij de afbraak van de omwallingen met een wedstrijd voor de aanleg van een groene ring en tenslotte bij de controversiële bouw van de snelweg. Tritsmans: “Met Getemde Natuur breken we door de muren van de expozaal. Tijdens het openingsweekend organiseren we gegidste rondleidingen die vertrekken in De Singel en je langs de omliggende groenruimtes leidt. Via ankerpunten en olifantenpaadjes ontdek je boeiende verhalen achter schijnbaar banale groenruimtes in de omgeving van De Singel.”
De curatoren vroegen aan zes hedendaagse kunstenaars om nieuw werk te presenteren dat reflecteert over historische gebeurtenissen of artefacten in de stad.:
“Deze tentoonstelling is geen nostalgische terugblik op een groen verleden, maar een middel om het heden te begrijpen vanuit keuzes van diverse machtige actoren. De centrale thema’s zijn: wildernis versus controle, speculatie, de spanning tussen het ongemoeid laten van natuur en het exploiteren ervan, én de instrumentele inzet van ‘groen’ als beeldvorming.”
Een opvallend onderdeel van de expo is de diacollectie van Dries Jageneau. Hij was niet alleen stedenbouwkundig ambtenaar in Antwerpen, maar ook een gedreven activist. Met zijn camera bracht hij het groenactivisme en de burgerbewegingen van de jaren 1960-1970 prachtig in beeld. Zijn dia’s tonen de verwoesting van groenruimtes en hoe dit leidt tot aanzwellend burgerprotest met vaak erg ludieke acties. Ze vormen een uniek artefact dat de tijdsgeest op een bijzondere manier capteert.
Het campagnebeeld van Getemde Natuur is van de hand van Dries Jageneau.
"Aan elke groenruimte in de stad is een beslissing of een machtsspel vooraf gegaan; politiek, ideologisch of economisch geïnspireerd. Getemde natuur legt die achterliggende verhalen en mechanismes voor het eerst bloot."
In zijn boek ‘Bomen zijn waardevolle bijkomstigheden’ dat de aanleiding vormt voor deze tentoonstelling, stelt Bart Tritsmans dat iedereen groenruimtes vanzelfsprekend vindt, maar dat ze in de realiteit vaak worden overruled door allerhande belangen. Tritsmans: “Doorheen de geschiedenis veranderen de belangen, maar open ruimte die wordt opgeofferd voor andere doeleinden is helaas wel een constante.”
De curatoren wijzen erop dat groenzones door de aanwezigheid van standbeelden of andere symbolen vaak erg politiek geladen zijn, en dat de betekenis of waarde in de tijd kan wijzigen. Tritsmans: “In het Antwerpse stadspark staat nog steeds een zuil die hulde brengt aan de koloniale handel. We kunnen ons vandaag de vraag stellen of dit nog wel gepast is.” Hoe gaan we om met veranderende betekenissen van politiek getinte symbolen in onze groenruimtes? Hoe kunnen we hieraan een meer inclusieve invulling aan geven? Getemde natuur wil dit gesprek graag openen.
"Vandaag spreekt het voor zich dat je niet met de wagen in een park mag rijden. Dat was ooit anders. In Antwerpen kon je in het begin van de 20e eeuw nog met je auto of koets alle parken doorkruisen. Het waren drie moedige vrouwen in de Antwerpse gemeenteraad die daar in de jaren 1930 verandering in brachten."
De scenografie is van de hand van architect Aslı Çiçek. De basis van haar ontwerp is een meanderende wandeling. Als bezoeker wandel je bij wijze van spreken door een kronkelend pad in een park. Het parcours is chronologisch opgevat en voert je doorheen de geschiedenis van groen in de stad. In het midden van de expozaal is er ruimte om even te zitten en tot rust te komen, net zoals je in een park ook even kan rusten op een bankje. In de zone getiteld Wildgroei kan je op een meer interactieve manier reflecteren over de thema’s en de objecten uit de tentoonstelling. Tritsmans: “De opstelling bevat elementen van een landschapsontwerp, zoals ‘kamers’ of vista’s’ die een doorkijk geven net zoals je die ook in een park tegenkomt.”
Getemde Natuur / Tamed Nature
Van 17.09.2025 tot en met 01.02.2026
Expozaal DE SINGEL
Desguinlei 25, 2018 Antwerpen (BE)
Open van woensdag tot en met zondag
Van 14:u00 tot 19:00u, bij avondvoorstellingen tot 22:00u
€5 (tickets online en ter plaatse)
€0 (studenten, -19 jaar, kansentarief/omnio-statuut en ICOM, tickets enkel ter plaatse)
Getemde Natuur / Tamed Nature
Met een lezing door Eva Pfannes, OOOZE architects & urbanists
Op 16.09.2025 om 20:00u
Blauwe Zaal DE SINGEL
Desguinlei 25, 2018 Antwerpen (BE)
€0 (mits registratie)
The Sound of Tamed Nature
Antwerpse stadsdichter Esohe Weyden
Geluidskunstenaars Maarten Buyl en Raphael Malfliet
Op 09.10.2025 om 20:00u
Muziekstudio DE SINGEL
Desguinlei 25, 2018 Antwerpen (BE)
€0 (mits registratie)
17.09.2025 – 01.02.2026
VAi in DE SINGEL
Organisatie en productie Vlaams Architectuurinstituut & DE SINGEL
Curator en historisch onderzoek Bart Tritsmans
Co-curatoren Hülya Ertas en Dennis Pohl
Scenografie Aslı Çiçek, Francesca Desantis (projectleider)
Met werk van Maria Thereza Alves, Mirja Busch, Maarten Buyl & Raphael Malfliet, TAKK, Dieter Van Caneghem, Feifei Zhou
Projectcoördinator VAi Hülya Ertas
Productieleiding Nino Goyvaerts en Eva Pot
Productieassistent Charlotte Possemiers
Productieleiding De Singel Jessie Bervoets
Coördinatie technische productie Guy Anthoni
Opbouw en techniek Chloroform, Casimir Franken en Lorenzo De Brabandere
Vertaling en eindredactie Maxime Schouppe (EN-NL) en Helen Simpson (NL-EN)
Publieksbemiddeling Mie Berens
Pers en communicatie Egon Verleye
Directeur VAi Dennis Pohl
Met dank aan de volgende bruikleengevers en archiefinstellingen
Archief KC Peeters/Kazerne Dossin, Bibliotheek Universiteit Antwerpen, CegeSoma – Studiecentrum Oorlog en Maatschappij, Cité de l'architecture et du patrimoine, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, FelixArchief, Fondation Le Corbusier, MAS – Museum Aan de Stroom Antwerpen, Middelheimmuseum, Nationaal Archief Nederland, Rijksarchief Antwerpen, Universiteitsbibliotheek Gent, Vlaams Architectuurinstituut – collectie Vlaamse Gemeenschap en privéarchieven
communicatiekit
vai.be
Instagram: @vlaams_architectuurinstituut
#vlaamsarchitectuurinstituut
desingel.be
Instagram: @desingelartscentre
#desingel
#getemdenatuur #tamednature #groenindestad
Vlaams Architectuurinstituut
Egon Verleye
Hoofd communicatie & PR
T +32 (0)3 242 89 73
M +32 (0)486 21 17 74
E egon.verleye@vai.be
