Centrale bedieningspost Kanaal Leuven-Dijle
In Kampenhout-Sas vormt een brug over een bocht in het kanaal Leuven-Dijle, ter hoogte van de achttiende eeuwse buiksluis, het kruispunt van de steenwegen Leuven-Mechelen en Brussel-Haacht. Twee rotondes proberen het verkeer in goede banen te leiden. Sinds kort wordt dit complexe knooppunt geflankeerd door een nieuwe toren.
Het gebouw is een in het oog springend herkenningspunt. Door de eenvoudige geometrie werkt het als een logo dat je ziet en daarna nooit meer vergeet. Vanaf 2006 biedt het gebouw onderdak aan de centrale bedieningspost voor alle sluizen en bruggen over het kanaal Leuven-Dijle. De huidige locatie, langs het kanaal, was echter geen absolute voorwaarde voor een toren met die bestemming: alle brug- en sluisbewegingen zijn te volgen op televisieschermen en de bediening gebeurt volledig digitaal. Een knop indrukken en naar een scherm kijken kun je net zo goed vanuit een kantoor in Brussel doen. De nv Zeekanaal wilde met haar controletoren vooral aan het publiek duidelijk maken wat haar activiteiten zijn. Alleen daarom is de locatie, aan het drukke kruispunt langs het kanaal, zo goed gekozen.
De toren vertelt bijna letterlijk hoe relatief plaatsgebondenheid – en dus architectuur – in een technologisch tijdperk als het onze geworden is. De architecten lieten zich inspireren door de voorpost van de industriële site ‘Remy’ in Wijgmaal, iets verder stroomopwaarts. Ze namen de vormelijke elegantie, de functionele transparantie en de herkenbaarheid van deze oude toren over in hun ontwerp. De gestalte van het gebouw symboliseert op een geconcentreerde manier de controle over het kanaal. Het bouwprogramma bestaat uit vier bouwlagen: de computerruimte, de controlekamer, dienstlokalen en een vergader- en ontspanningsruimte voor het personeel. Het resultaat is een toren van 16 meter hoog, met een plattegrond van 18 bij 8 meter. De gevel, opgetrokken in rode baksteen, vertoont openingen die zijn gegroepeerd volgens de activiteiten binnenin het gebouw. Zo lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand: de eisen van het bouwplan worden zo goed mogelijk ingevuld, en daar houdt het op.
Toch vertoont het ontwerp enkele kenmerkende details die de zuivere dienstbaarheid overstijgen. Die details geven de toren een soort raadselachtige en melancholische meerwaarde, die duidelijk maakt dat het werk (de sluiscontrole) en de plaats van de actie (het kanaal) geleidelijk aan fysiek niet meer samenvallen. Zo hebben de bakstenen van de kopgevels bijvoorbeeld een ongewoon verband, terwijl de lange gevels een gewoon streks verband hebben. Dit illustreert nogmaals het dubbele, theatrale karakter van de toren. Sommige ramen liggen verzonken in de gevel en laten zo ruimte voor een terras – pas binnenin het gebouw blijken dit de ontspanningsruimtes te zijn. Het raam in de computerzaal zit in de achtergevel van het gebouw en biedt dus geen zicht op het kanaal zelf. Het kanaal verschijnt op de controleschermen, en daar gaat het hier tenslotte om.
Het materiaalgebruik in het interieur is eigenzinnig zonder opvallend eigentijds te zijn. De speciaal ontworpen tafels, het blauwgetinte glas en de helder vormgegeven kasten doen denken aan opgeruimde keukens uit de jaren vijftig. Op de eerste verdieping scheidt een schuifwand, van top tot teen bekleed met een print van een berkenbos, het onthaal van de vergaderruimte. Hier, net als in de controlekamer op de bovenste verdieping, hangen blauwe fluwelen gordijnen. Deze zorgen voor een akoestische demping en verlenen deze kamers een huiselijk en toch theatraal karakter. Op een zeer precieze manier zet deze toren de controle over het kanaal technisch en functioneel in gang. Tegelijkertijd worden de bezigheden die daarmee gepaard gaan, van duiding voorzien en tot het onderwerp van een specifiek verhaal gemaakt.
- Christophe Van Gerrewey
