Renaat Braem (1910-2001) was niet alleen een begenadigd architect die beeldbepalende gebouwen van het naoorlogse modernisme realiseerde. Hij had een tomeloos sociaal engagement en een scherpe pen. Originele schetsen, collages en bouwtekeningen tonen Braems enorme tekentalent en de sterke verbeeldingskracht waarmee hij zijn ideeën gestalte gaf. In 2010 zou Renaat Braem 100 zijn geworden. Aanleiding genoeg om het gebouwde en geschreven werk van deze spraakmakende architect te herontdekken. Samen met verschillende partners vierde het Vlaams Architectuurinstituut deze verjaardag uitgebreid.
Renaat Braem 1910 2010 was de eerste tentoonstelling in de nieuwe vleugel van deSingel, ontworpen door Stéphane Beel. Deze tentoonstelling maakte een reis doorheen het veelzijdige oeuvre van Braem. Zowel emblematische projecten – waaronder de sociale woningsbouwcomplex op het Antwerpse Kiel, het tentoonstellingspaviljoen van het Middelheimmuseum of de Politietoren in hartje Antwerpen – als minder bekende of niet-gerealiseerde gebouwen. In al deze projecten toont Braem zich een veelzijdig ontwerper die telkens opnieuw oplossingen zoekt voor de spanning tussen utopie en context, tussen individualiteit en collectiviteit, tussen dogmatisch modernisme en een meer organische architectuur. Daarbij raken spitsvondigheid van zijn sociale en ruimtelijke analyses, het minutieus materiaalgebruik en zijn sculpturale vormentaal nog steeds aan het hedendaags architectuurdebat.
TentoonstellingsbrochureIn 2009 werd een ideeënwedstrijd uitgeschreven rond de mogelijke herbestemming van de directeurswoning en stookplaats op het Kiel in Antwerpen. Vijf laureaten werkten hun ontwerp verder uit en presenteerden een aantal opvallende conclusies.
De resultaten worden getoond in het najaar 2010 op:
Architectuurtentoonstelling ‘Renaat Braem 1910-2010’ in deSingel in Antwerpen, van 01.10.2010 tot 09.01.2011. Tentoonstelling ‘Monument op poten: beelden van vroeger en nu’ in de stookplaats van het Kiel en het buurtcentrum CO Nova in Antwerpen, van 01.11.2010 tot 28.11.2010.
Bekijk hieronder de verschillende stappen van de wedstrijd, van reglement tot conclusies.
Wedstrijdreglement
Resumé
Kritische Reflectie
In 1968 publiceerde architect Renaat Braem Het lelijkste land ter wereld. In dit pamflet geeft hij zijn kritische lezing van de stedenbouwkundige wanorde in België, als gevolg van een wederopbouwpolitiek waarin het initiatief grotendeels aan de kleinste private partij werd overgelaten; het gezin als de hoeksteen van de samenleving. Tegelijkertijd is het pamflet vooral een oproep om de nefaste gevolgen van deze wildgroei te overwinnen en stelt het een aantal concrete acties voor die de ruimtelijke kwaliteit kunnen verbeteren. Dit pamflet is op veel punten nog brandend actueel in tijden van grote stadsvernieuwingsprojecten en het herdenken van de publieke ruimte. Daarom besloot het VAi het opnieuw uit te geven, voorzien van een inleiding en annotaties door Francis Strauven, architectuurhistoricus en auteur van de monografische publicatie 'Renaat Braem. Architect' (1983).
In 2018 gaf het Vlaams Architectuurinstituut het boek opnieuw uit naar aanleiding van de 50e verjaardag van de publicatie en de theatervoorstelling van Dimitri Leue op basis van de tekst van Braem. De heruitgave wordt aangevuld met een tekst van Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck die de bevindingen van Braem toetst aan de bouwcultuur van vandaag. Recente fotografie van Filip Dujardin toont bovendien dat België nog steeds aanspraak maakt op de titel Het lelijkste land ter wereld.
Het lelijkste land ter wereldIn het kader van de activiteiten rond Renaat Braem 1910-2010 zet het Vlaams Architectuurinstituut, het VIOE en het Middelheimmuseum een educatief pakket uit rond de architectuur van deze spraakmakende architect. Het lessenpakket wil jongeren van de derde graad secundair het universum van Braem laten ontdekken.
Het programma bestaat uit een route waar verschillende gebouwen van Braem worden bezocht zoals het Renaat Braem Huis in Deurne, het Administratief Centrum of de 'politietoren' in het hart van Antwerpen, het Middelheimpaviljoen en het modelappartement op het Kiel. Een educatieve brochure met prikkelende vragen en beeldmateriaal levert geen hapklare informatie, maar nodigt wel de jongeren uit zelf op zoek te gaan naar de eigenheid en de waarde van de architectuur van Renaaet Braem.
Educatieve brochureSamen met de Stad Antwerpen duidde VAi/CVAa een dertigtal Braemplekken aan op de kaart van Antwerpen. De kaart leid je naar bekende en minder bekende realisaties van Braem in Antwerpen, waaronder het Kiel, de Politietoren, het tentoonstellingspaviljoen van het Middelheimmuseum, een kinderdagverblijf en enkele private woningen. Stippel zelf je traject uit naar één of meerdere realisaties, te voet, met de fiets of het openbaar vervoer.
De architectuurroute bundelt een 30-tal gebouwen, wijken of fragmenten van de hand van Braem. De routekaart volgt geen vast traject. U kan een persoonlijke route uittekenen langs bijvoorbeeld de meest markante gebouwen, langs de woonwijken of private woningen.
Download BraemrouteHet Vlaams Architectuurinstituut creëerde de themawebsite www.braem2010.be, waarop meer dan twintig partners hun activiteiten tijdens het Braemjaar konden aankondigen.
www.braem2010.be
