Stalhillebrug
Stalhille is een idyllisch West-Vlaams polderdorp in de schaduw van Jabbeke. De locatie van de nieuwe fietsers -en voetgangersbrug ligt even buiten het dorp, waar de weg naar Jabbeke het kanaal Brugge- Oostende kruist. Wat verspreide landelijke bebouwing nestelt zich aan de brughoofden in een voor de rest uitgestrekt, vlak polderlandschap. Het verhaal van de brug van Stalhille start veertig jaar geleden, wanneer een binnenschip bij een aanvaring de oude houten ophaalbrug onherstelbare schade toebrengt.
Een stalen noodbrug vormt een snelle en tijdelijke oplossing, die uiteindelijk 26 jaar dienstdoet, om in afwachting van een permanente oplossing te worden vervangen door een — godbetert — veerdienst. Wanneer de dienst Waterwegen en Zeekanaal een eerste ontwerpvisie voor een nieuwe brug toetst bij bestuur en bewoners, stuit het ontwerp op verzet: te generisch en vreemd aan dorp en landschap. De bekende landschapsarchitect Paul De Roose woont in de onmiddellijke nabijheid, en pleit onomwonden voor een klassieke brug, uitdrukkelijk verwijzend naar de originele houten ophaalbrug. Het is voormalig Vlaams Bouwmeester bOb Van Reeth die de diensten van de Vlaamse Gemeenschap weet te overtuigen om deze schijnbaar onverzoenlijke tegenstelling tussen verleden en toekomst, nostalgie en functionaliteit, als ontwerpopgave aan het bureau Ney & Partners door te spelen.
Het resultaat is in alle opzichten verbluffend en uitermate specifiek. Hoewel de vorm op zich ongekend is, doet zij op deze broze plek allerminst vreemd aan. Op natuurlijke wijze neemt de brug een centrale positie in tussen de omliggende gebouwen en legt hun ontstaanslogica bloot. De vertrouwde vorm, met een vlak wegdek en in de hoogte reikende tegengewichten op pijlers, veroordeelt de omliggende bebouwing niet tot de status van een archaïsch relikwie, maar tilt ze in tegendeel met zachte hand de toekomst in: geen bruuske confrontatie tussen nieuw en oud, maar een harmonisch samengaan dat evenmin tot verstening leidt. De rust van de symmetrische constructie in gesloten toestand respecteert de kalmte en het eenvoudig berustende van het omliggende landschap — de inherente traagheid van het leven in een polderdorp aan een kanaal.
De gewoon aandoende vorm verhult echter een bijzonder vernuftig constructief systeem. De frustratie van menig ingenieur bij mobiele bruggen is immers dat het optimum van de constructie moeilijk te vinden is. Zo heeft het type kantelbrug een betrekkelijk eenvoudige aandrijftechniek, maar ze kent een geheel andere krachtwerking bij open of gesloten toestand: het is de worst case die de dimensies bepaalt, met in ruststand vaak onelegant ogende constructies. Brugtypes waarbij het brugdek omhooggetild wordt daarentegen, behouden een identieke statische logica doorheen de bewegingscyclus, maar de afstelling van verschillende onafhankelijke aandrijfsystemen is technisch erg fragiel. De kanaalbrug te Stalhille combineert de voordelen van beide principes: het brugdek swingt als een schommel opzij, pendelend aan de vier pijlers en gestuwd door de wegkantelende tegengewichten. Zo behoudt ze te allen tijde een eenvoudige opleg op vier steunpunten. De beweging zelf daarentegen is eenvoudig scharnierend rond de assen te midden van de pijlers, zodat de aandrijftechniek analoog is aan die van kantelbruggen. De globale vorm, zo vertrouwd en bijna klassiek aandoend, blijkt plots een gevolg van deze ijzersterke ingenieurslogica. De trage schommelbeweging bij het openen is van een aandoenlijke schoonheid, maar weigert in te zetten op louter spektakel: het eenvoudige principe van actie en reactie en het dynamische evenwicht tussen brugdek en tegengewichten blijven voortdurend duidelijk en begrijpbaar. Het is van een evidentie die aansluit bij de verstilde beweging op het kanaal: een boot meert aan, de brug opent, de boot glijdt verder, de brug sluit, het water verstomt...
- Jan Mannaerts
